03- 05/2014
|
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
21
Αφιέρωμα
Η ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση υλοποιείται κυρίως μέσα από πολιτικές
ανοικτών δεδομένων, δηλαδή δεδομένων στα οποία η πρόσβαση γίνε-
ται με τους ελάχιστους δυνατούς τεχνικούς, νομικούς και οργανωτικούς
περιορισμούς. Τα ανοικτά δεδομένα αποτελούν αναπτυξιακό προαπαι-
τούμενο για ένα διαρκώς ευρύτερο φάσμα οικονομικών και κοινωνικών
δραστηριοτήτων: από το να μπορεί κανείς να δει το πότε έρχεται το λεω-
φορείο και πού κάνει στάση σε σχέση με το πού ο ίδιος βρίσκεται ή πότε
ανοίγει ένας αρχαιολογικός χώρος, μέχρι να βρίσκει τίτλους βιβλίων και
μουσικής σχετικών με τα ενδιαφέροντα του, ή ακόμη να μπορεί η δημό-
σια διοίκηση να σχεδιάζει πολιτικές βασισμένες σε στοιχεία και ελέγξιμες
από τον πολίτη, ή να μπορεί ο ερευνητής να έχει πρόσβαση σε δεδομένα
και περιεχόμενο που έχουν χρηματοδοτηθεί με δημόσιους πόρους και
είναι αναγκαία για την έρευνα του. Όλα αυτά αποτελούν πλευρές υπη-
ρεσιών που βασίζονται σε ανοικτά δεδομένα - απλά, διασυνδεδεμένα ή
μεγάλα.
Οι πληροφορίες είναι οργανωμένα δεδομένα που προκύπτουν συνήθως
από μετρήσεις και συστηματική παρατήρηση. Οι πιο απλές πληροφορίες
που προκύπτουν μέσω της καθημερινής παρατήρησης, όπως τα ωράρια
και τα δρομολόγια των λεωφορείων σε μία πόλη, έως και οι πλέον περί-
πλοκες πληροφορίες για κάθε είδους στατιστικά στοιχεία όπως τα μετε-
ωρολογικά δεδομένα, τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου ανά περιοχή της
επικρατείας και τα χρήματα που δαπανώνται ανά παραγωγικό κλάδο της
οικονομίας, συνιστούν μετρήσιμα μεγέθη που χρησιμεύουν στην έρευνα,
την ενημέρωση, τη λήψη αποφάσεων και τη δημιουργία κάθε είδους υπη-
ρεσίας προς όφελος του πολίτη.
Τα τελευταία χρόνια, γίνονται συστηματικές προσπάθειες διαμοιρασμού
και επαναχρησιμοποίησης της πληροφορίας, ιδίως με το άνοιγμα των
δε-
δομένων του δημοσίου τομέα
,
που περιλαμβάνουν το σύνολο των πλη-
ροφοριών που παράγονται από δημόσιους φορείς. Οι προσπάθειες αυτές
αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση του οφέλους από την περαιτέρω χρήση
δεδομένων που έχουν χρηματοδοτηθεί με δημόσιο χρήμα και στην επι-
στροφή της μέγιστης δυνατής αξίας στον φορολογούμενο.
Μέσω του ανοίγματος των δημόσιων δεδομένων προκύπτουν πολλαπλά
κοινωνικοοικονομικά
οφέλη
,
όπως διαφάνεια και δυνατότητα άσκησης
ελέγχου προς τη δημόσια διοίκηση από τους πολίτες, οι οποίοι πλέον -
είναι σε θέση να λαμβάνουν καλύτερη γνώση των αποφάσεων των νομο-
θετικών και διοικητικών οργάνων του κράτους, γνώση που οδηγεί και σε
αύξηση της συμμετοχής τους στον δημόσιο βίο. Σημαντικά είναι, ακόμη,
τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την απελευθέρωση της δημό-
σιας πληροφορίας, καθώς επιτρέπεται ακόμη και σε μικρές και νέες επι-
χειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν πληροφορία για να αναπτύξουν
υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας. Με άλλα λόγια, η ανοικτή πληροφορία
εξυπηρετεί και τους τρεις βασικούς στόχους της ανοικτής διακυβέρνη-
σης, δηλαδή τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη συμμετοχή, ενώ, ταυτό-
χρονα, επιτρέπει την αύξηση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότη-
τας των επιχειρήσεων, μειώνοντας το κόστος της πρόσκτησης δεδομένων
που είναι η πρώτη ύλη για την προσφορά των περισσότερων ψηφιακών
υπηρεσιών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί τα ανοικτά δημόσια δεδομένα ως ιδιαίτε-
ρα σημαντικό παράγοντα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και
την εξοικονόμηση δισεκατομμυρίων ευρώ (η προώθηση των Ανοικτών
Δεδομένων είναι βασικός πυλώνας του Ψηφιακού Θεματολογίου της Ευ-
ρώπης,
. Χαρακτηρι-
στικά η Neelie Kroes, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει δη-
ότι μεγάλο μέρος αυτής της πληροφορίας δεν έχει "εξορυχτεί" και μένει
ακόμα ανεκμετάλλευτη.
Τί εννοούμε όμως με τα
Ανοικτά Δεδομένα
;
Ανοικτά είναι "τα δεδομένα
που διατίθενται με ορισμένη άδεια, ώστε ο οποιοσδήποτε να μπορεί να
τα χρησιμοποιεί, να τα επαναχρησιμοποιεί και να αναδιανέμει τα ίδια ή
τροποποιήσεις τους, με μοναδικό περιορισμό την αναφορά στην πηγή
τους ή την παρόμοια διανομή" (πηγή:
. Ως
ανοικτά δεδομένα, λοιπόν, ορίζονται τα δεδομένα που είναι προσβάσιμα
μέσω διαδικτύου από όλους, και για τα οποία δεν υφίστανται τεχνολογι-
κοί, νομικοί ή άλλοι περιορισμοί στην πρόσβαση και χρήση τους, πέραν
των όσων αναφέρθηκαν ανωτέρω. Για παράδειγμα, περιορισμοί για "μη-
εμπορική χρήση" ή περιορισμοί για χρήση μόνο για συγκεκριμένους σκο-
πούς (π.χ. μόνο στην εκπαίδευση) δεν είναι επιτρεπτοί στο πλαίσιο της
ανοικτής διάθεσης των δεδομένων και καθιστούν τα δεδομένα που έχουν
τέτοιους περιορισμούς επαναχρησιμοποιήσιμα, αλλά όχι ανοικτά.
Οι πλέον ενδεδειγμένες
ανοικτές άδειες
χρήσης για δεδομένα είναι η
άδεια Creative Commons Public Domain Dedication (γνωστή και ως CC0)
και η άδεια Creative Commons Αναφορά στο Δημιουργό. Η ρητή χρήση
μίας ανοικτής προτυποποιημένης άδειας στη δημοσίευση των δεδομέ-
νων αίρει οποιεσδήποτε αμφιβολίες ως προς τη δυνατότητα περαιτέρω
χρήσης των δεδομένων, δε χρειάζεται, δηλαδή, ο εκάστοτε χρήστης να
ζητά άδεια για τη χρήση των δεδομένων. Οι ανοικτές άδειες, άρα, επιτρέ-
πουν την επανάχρηση ή περαιτέρω χρήση δεδομένων με το ελάχιστο
δυνατό διαχειριστικό κόστος τόσο για τον παροχέα όσο και για τον με-
τέπειτα χρήστη των δεδομένων. Το διαχειριστικό κόστος μπορεί να απο-
μειωθεί περαιτέρω με την επιλογή της άδειας που έχει τους ελάχιστους
δυνατούς περιορισμούς επανάχρησης, δηλαδή την CC0.
Το άνοιγμα των δεδομένων υποστηρίζεται από
εθνικές και διεθνείς πο-
λιτικές
.
Η προώθηση των Ανοικτών Δεδομένων αποτελεί βασικό πυλώνα
του Ψηφιακού Θεματολογίου της Ευρώπης για το 2020. Η πλέον σημα-
ντική σχετική πρωτοβουλία της ΕΕ είναι η αναθεώρηση της
Κοινοτικής
Οδηγίας για την Περαιτέρω Χρήση της Πληροφορίας του Δημοσίου
Τομέα
.
Η αρχική Οδηγία είχε εκδοθεί το 2003 θέτοντας τις βασικές αρ-
χές γύρω από τη διάθεση, τη διαφάνεια και τον περιορισμό του κόστους
για την πρόσβαση και περαιτέρω χρήση της πληροφορίας του δημοσίου
τομέα, με στόχο την καθιέρωση ενιαίων όρων διάθεσης των δεδομένων
στην Ευρώπη, ακόμη και για εμπορική χρήση. Η αναθεωρημένη Οδηγία
ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2013 από το Ευρωκοινοβούλιο και η εφαρ-
μογή της στα κράτη μέλη αναμένεται μέσα στην επόμενη διετία.
Με την αναθεώρηση της Οδηγίας εισάγονται τα εξής νέα στοιχεία:
•
Η δυνατότητα της περαιτέρω χρήσης αποκαθίσταται ως η βασική αρχή
•
Όλα τα δεδομένα της δημόσιας διοίκησης καλύπτονται από την Οδηγία
•
Οι δημόσιοι φορείς δεν μπορούν να χρεώσουν για την περαιτέρω χρή-
ση οποιοδήποτε κόστος πέρα από τα έξοδα της καθεαυτής διάθεσης
για την αναπαραγωγή και τη διάθεση της πληροφορίας
•
Υποχρεώνονται οι δημόσιοι φορείς να είναι πιο διαφανείς ως προς τις
χρεώσεις και τους όρους διάθεσης
•
Ενισχύεται η διάθεση των κυβερνητικών δεδομένων σε μηχαναγνώσι-
μη και επεξεργάσιμη μορφή
•
Εντάσσονται, για πρώτη φορά, στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας οι
βιβλιοθήκες, τα μουσεία και τα αρχεία.
Η Ελλάδα ως κράτος μέλος της Ε.Ε. συγκαταλέγεται στις πρώτες χώρες
που δεσμεύτηκαν για την εφαρμογή της Οδηγίας, ενώ εδώ και κάποια
χρόνια, το αρμόδιο Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλε-
κτρονικής Διακυβέρνησης λαμβάνει μέτρα για το άνοιγμα της δημόσιας
πληροφορίας. Η χώρα μας έχει ήδη ολοκληρώσει τη δημόσια ανοικτή δι-
αβούλευση για τη μεταφορά της Οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο και αναμέ-
νεται η άμεση εφαρμογή της στους επόμενους μήνες, υλοποιώντας, έτσι,
μία από τις κεντρικές δεσμεύσεις της χώρας για το άνοιγμα των δεδομέ-
νων του δημοσίου τομέα.
Από τις πλέον σημαντικές κυβερνητικές πρωτοβουλίες είναι η
Δι@ύγεια
(
diavgeia.gov.gr), η ηλεκτρονική πύλη στην οποία από το 2010 αναρτώ-
νται σε ένα σημείο στο διαδίκτυο όλες οι αποφάσεις πράξεων των κυβερ-
νητικών και διοικητικών οργάνων, με στόχο "την επίτευξη της μέγιστης
δυνατής δημοσιότητας της κυβερνητικής πολιτικής και της διοικητικής
δραστηριότητας, τη διασφάλιση της διαφάνειας και την εμπέδωση της
Ανοικτά Δημόσια Δεδομένα: Ορισμοί - Πολιτικές - Πρωτοβουλίες
