03- 05/2014
|
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
23
Αφιέρωμα
Τα Ανοικτά Πολιτιστικά Δεδομένα
υπολογιστές, και οι οποίες ονομάζονται
πλη-
θοποριστικές
.
Μία από τις πλέον δημοφιλείς
εφαρμογές για τους ερασιτέχνες επιστήμονες
είναι το Galazy Zoo το οποίο καλεί τους πολί-
τες να συμβάλουν στη μορφολογική ταξινό-
μηση χιλιάδων γαλαξιών και το οποίο υλοποι-
είται από τα Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, Τζον
Χόπκινς, Γέιλ και Μπέρκλεϋ. Πάνω από 80.000
εθελοντές συντέλεσαν στην ταξινόμηση πάνω
από 10 εκατ. εικόνων μόνο μέχρι την πρώτη
φάση του έργου που ολοκληρώθηκε το 2007.
Τέτοιες δράσεις δεν θα ήταν δυνατό να πραγ-
ματοποιηθούν από μεμονωμένους ερευνητές ή
και μηχανές, και έχουν επιφέρει μία σημαντική
αλλαγή παραδείγματος στον παραδοσιακό δι-
αχωρισμό μεταξύ ερευνητών και κοινού, μετα-
ξύ αυθεντίας και γνώσης του κοινού. Η πλέον
σημαντική και γνωστή πρωτοβουλία πληθοπο-
ρισμού είναι φυσικά η Βικιπαίδεια.
Ωστόσο, το άνοιγμα των δεδομένων αλλά και
οι τεράστιες δυνατότητες που προκύπτουν από
τη μαζική επεξεργασία και τη διασύνδεσή τους
δεν εγείρουν μόνο ευκαιρίες αλλά και σημαντι-
κά ζητήματα, ιδίως γύρω από την προστασία
των
προσωπικών δεδομένων
και την ιδιωτικό-
τητα των πολιτών, καθώς μεγάλο μέρος από τις
προσωπικές μας πληροφορίες βρίσκεται πλέον
στα χέρια μεγάλων ιδιωτικών εταιριών όπως η
Facebook και η Google, που επεξεργάζονται
τις πληροφορίες που ανακτούν από τις επαφές
μας, από τις προτιμήσεις μας και από τις αγο-
ρές μας, ανάμεσα στα άλλα, για να πραγματο-
ποιήσουν στοχευμένες καμπάνιες προώθησης
προϊόντων, ενώ όπως ανέδειξε και η πρόσφα-
τη υπόθεση παρακολούθησης από την Εθνική
Υπηρεσία Ασφάλειας των ΗΠΑ, δεν υπάρχει
απόλυτη διαφάνεια αναφορικά με το πώς μπο-
ρεί να χρησιμοποιούνται τα προσωπικά δεδο-
μένα σε πολλές περιπτώσεις στο διαδίκτυο.
Μία ακόμη επανάσταση, τέλος, προ των πυλών,
είναι το λεγόμενο
διαδίκτυο των πραγμάτων
,
με την ενσωμάτωση μικροεπεξεργαστών, αι-
σθητήρων και μικρουπολογιστών, σε κάθε
είδους μηχάνημα, και όχι μόνο, οι οποίοι θα
καταγράφουν και αναμεταδίδουν δεδομένα
σε πραγματικό χρόνο. Δεν βρισκόμαστε μα-
κριά από την ημέρα που το έξυπνο ψυγείο θα
ενημερώνει αυτόματα όταν τελειώσει ένα προ-
ϊόν ή και θα πραγματοποιεί νέα ηλεκτρονική
παραγγελία, που ένα φορτίο με ντομάτες που
φέρουν μικροτσίπ θα ενημερώνουν για την
κατάσταση και την ποιότητα του φορτίου και
θα επηρεάζουν αντίστοιχα την προσαρμογή
της τιμής, μέχρι την εγκατάσταση μικροτσίπ σε
εγχειρισμένους ασθενείς που θα μεταδίδουν
πληροφορίες π.χ. για την πίεση και τη θερμο-
κρασία τους, ειδοποιώντας εγκαίρως για την
κρισιμότητα μίας κατάστασης. Το διαδίκτυο
των πραγμάτων ανοίγει μία νέα εποχή γύρω
από τη σημασία και την αξιοποίηση των δεδο-
μένων, με τεράστιες ηθικές, νομικές και τεχνο-
λογικές προεκτάσεις.
Μία ιδιαίτερη κατηγορία των δεδομένων είναι τα
μεταδεδομένα
.
Αντί-
θετα με τα δεδομένα που συνιστούν συνήθως πρωτογενή πληροφορία,
τα μεταδεδομένα είναι δεδομένα που χρησιμοποιούνται για να περιγρά-
ψουν άλλα δεδομένα. Ο όρος μεταδεδομένα απαντάται ιδίως στο χώρο
των βιβλιοθηκών, των μουσείων και των αρχείων και προσδιορίζει τη δο-
μημένη πληροφορία που παράγεται ως αποτέλεσμα μιας ολοκληρωμέ-
νης διαδικασίας τεκμηρίωσης, και που συχνά περιγράφει ένα έργο, όπως
ένα πίνακα, μία φωτογραφία, ένα αρχείο ήχου, κ.λπ. Ως μεταδεδομένα,
λοιπόν, ονομάζουμε τα δεδομένα εκείνα που μας παρέχουν πληροφορί-
ες σχετικά με τον δημιουργό, το έτος δημιουργίας ή τη περιγραφή του
αντικειμένου, κ.λπ. Η διαδικασία της τεκμηρίωσης είναι από τις πλέον ση-
μαντικές λειτουργίες ενός πολιτιστικού φορέα και εξυπηρετεί στον εντο-
πισμό και τη διαχείριση τόσο των αντικειμένων όσο και των ψηφιακών
τους υποκαταστάτων, στην ερμηνεία και την παροχή πρόσβασης σε αυτά.
Η τεκμηριωτική πολιτιστική πληροφορία αντιπροσωπεύει έναν τεράστιο
όγκο γνώσης γύρω από την προέλευση και την ερμηνεία των πολιτιστι-
κών αντικειμένων, και συγκροτεί ένα από τα πλέον κατάλληλα σύνολα
δεδομένων για δημοσίευση ως διασυνδεδεμένα δεδομένα, καθώς παρα-
δοσιακά οι πολιτιστικοί φορείς χρησιμοποιούν πρότυπα για την οργάνω-
ση και την ταξινόμηση της πληροφορίας, και άλλες δομημένες γλωσσικές
πηγές όπως λεξιλόγια, θησαυρούς, κ.λπ., για την περιγραφή του υλικού
και άυλου πολιτισμικού τους πλούτου. Παρέχουν, δηλαδή, έτοιμες σημα-
σιολογικές συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών δεδομένων.
Με το άνοιγμά της πληροφορίας αυτής, καθίσταται δυνατή η διασύνδεσή
της με άλλες πηγές δομημένης πληροφορίας όπως ημερομηνίες γεννή-
σεως και θανάτου δημιουργών, γεωγραφικές συντεταγμένες τοπωνυμίων,
πληροφορίες από τη Βικιπαίδεια και άλλες έγκριτες πηγές πληροφόρη-
σης, καθιστώντας πολύ πιο πλούσια την εμπειρία του χρήστη.
Η πλέον σημαντική πρωτοβουλία στον χώρο του ανοίγματος των πολι-
τιστικών μεταδεδομένων προέρχεται από την ευρωπαϊκή ψηφιακή βι-
βλιοθήκη Europeana
), η οποία, η
οποία το 2012 υιοθέτησε την πλέον ανοικτή άδεια, δηλαδή την Creative
Commons 0, και μέσω ενός δικτύου συνεργασίας 2.000 μουσείων, βιβλι-
οθηκών και αρχείων, δημοσίευσε πάνω από 20 εκατ. εγγραφές μεταδε-
δομένων. Το εγχείρημα δημιούργησε ένα θετικό προηγούμενο το οποίο
ακολούθησαν με τη σειρά τους πολλοί μεγάλοι φορείς πολιτισμού όπως
οι βιβλιοθήκες της Γερμανίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας, το βασιλικό
μουσείο της Ολλανδίας, η Δημόσια Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Αμερικής,
κ.ά.
Όπως ανέδειξε η μακρά διαβούλευση της Europeana με τους πολιτιστι-
κούς φορείς, η ανοικτή διάθεση των μεταδεδομένων δεν αντιμετωπίζε-
ται ιδιαίτερα θετικά, ιδίως από τα μουσεία τα οποία θεωρούν ότι χάνουν
μία πιθανή πηγή εσόδων και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην πιθανότητα
η πληροφορία τους να συνδυαστεί με μη έγκριτες πηγές στο διαδίκτυο.
Γενικότερα, η απώλεια του ελέγχου με τον οποίο χρησιμοποιείται η πλη-
ροφορία στο διαδίκτυο είναι ανασταλτικός παράγοντας για τους φορείς.
Η τάση, όμως, αυτή αντιστρέφεται όταν οι φορείς αντιλαμβάνονται ότι
η ανοικτή διάθεση των μεταδεδομένων επιτρέπει την ανάπτυξη νέων
εφαρμογών που προβάλλουν και αξιοποιούν το περιεχόμενό τους, εφαρ-
μογές τις οποίες οι ίδιοι δεν θα ήταν σε θέση να συλλάβουν και να υλο-
ποιήσουν μόνοι τους.
Η αναθεωρημένη Οδηγία για την Περαιτέρω Χρήση της Δημόσιας Πλη-
ροφορίας εντάσσει για πρώτη φορά τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και τα
αρχεία στο πεδίο εφαρμογής της, αναγνωρίζοντας ότι οι πολιτιστικοί φο-
ρείς διαθέτουν ένα τεράστιο πλούτο πληροφορίας, ο οποίος μπορεί να
αξιοποιηθεί ιδίως στην εκπαίδευση και τον τουρισμό και ότι μπορεί να
αποτελέσει σημαντικό μοχλό ανάπτυξης για τις δημιουργικές βιομηχανίες
και για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Από την Οδηγία εξαιρούνται το περιεχόμενο και τα δεδομένα των οποί-
ων τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν σε τρίτους. Ταυτόχρονα, οι πολι-
τιστικοί φορείς μπορεί να απαιτήσουν διαφορετικό τρόπο αποζημίωσης
για τη διάθεση της πολιτιστικής πληροφορίας σε σχέση με τους λοιπούς
δημοσίους φορείς.
