Basic HTML Version
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Ι
11-12/2008
1 8
καινοτομώντας
ψηφιακά
Ανοικτή Πρόσβαση στη γνώση:
το μέλλον της επιστημονικής επικοινωνίας
Τα ηλεκτρονικά επιστημονικά περιοδικά ανοι-
κτής πρόσβασης αποτελούν μετεξέλιξη των
έντυπων εκδόσεων τους, και εντάσσονται
στο πλαίσιο του εκδοτικού μηχανισμού που
δημιούργησε το ΕΚΤ για επιστημονικές ηλε-
κτρονικές εκδόσεις.
Στο Συνέδριο παρουσιάστηκε επίσης ο νέος
δικτυακός τόπος του ΕΚ
,
μια ενιαία πύλη με όλες τις πληροφορίες
για την Ανοικτή Πρόσβαση και τις εθνικές
και διεθνείς πολιτικές, χρήσιμες διευθύνσεις
σε ψηφιακές βιβλιοθήκες, αποθετήρια και
επιστημονικά περιοδικά, καθώς και νέα και
εκδηλώσεις στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Η ανοικτή πρόσβαση
συμβάλει στη διάχυση
των ερευνητικών
αποτελεσμάτων
Ο κεντρικός ομιλητής του συνεδρίου, ο
Jean-Claude Guedon, καθηγητής στο τμή-
μα Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Πανεπι-
στημίου του Μόντρεαλ, έκανε μια ιστορι-
κή αναδρομή στην ανταλλαγή επιστημονικής
γνώσης μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότη-
τας και την εξέλιξη των δημοσιεύσεων, μέσω
των citation index και impact factor, ως
"ισχυρά εργαλεία" για τη διαμόρφωση της
"δημοκρατίας της επιστήμης". Ο κ. Guedon
τόνισε ότι η ανοικτή πρόβαση "επιστρέφει"
τη γνώση που παράγεται από την έρευνα
στο ευρύ κοινό και στους ίδιους τους επι-
στήμονες που παράγουν έργο. Η ανοικτή
πρόσβαση δίνει τον έλεγχο της διάχυσης
των ερευνητικών αποτελεσμάτων στην ίδια
την ερευνητική κοινότητα. Κάλεσε δε τους
ερευνητές να αναλάβουν τη διαχείριση της
διάχυσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων
με τα νέα εργαλεία που προσφέρει η τεχνο-
λογία της ανοικτής πρόσβασης.
Ο Δρ Γιάννης Λάριος, σύμβουλος του Ειδι-
κού Γραμματέα Ψηφιακού Σχεδιασμού στο
Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών,
επισήμανε πως η ανοικτή πρόσβαση στην
επιστήμη είναι ζήτημα: α) Ηθικής, καθώς οι
Σε χαιρετισμό του ο Διευθυντής του ΕΚΤ
Ευάγγελος Μπούμπουκας υπογράμμισε τον
ρόλο της ανοικτής πρόσβασης στη διακίνη-
ση των ερευνητικών αποτελεσμάτων, ως
αναπόσπαστο κομμάτι της επιστημονικής
εργασίας. Επισήμανε δε χαρακτηριστικά ότι
το ΕΚΤ, εδώ και 25 χρόνια, αναπτύσσει και
διατηρεί θεσμικά το Αποθετήριο των Εθνι-
κών Διδακτορικών Διατριβών.
Τις πρωτοβουλίες του Εθνικού Κέντρου Τεκ-
μηρίωσης για Αποθετήρια και Επιστημονι-
κά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης παρου-
σίασε η Δρ Εύη Σαχίνη, Προϊσταμένη του
Τμήματος Στρατηγικής & Ανάπτυξης του ΕΚΤ.
Υπογράμμισε πως οι εξελίξεις στην επιστη-
μονική επικοινωνία οδηγούνται από την πρό-
οδο των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επι-
κοινωνιών και τις αυξανόμενες ανάγκες της
ακαδημαϊκής & ερευνητικής κοινότητας. Οι
υποδομές ανοικτής πρόσβασης που ανα-
πτύσσει το ΕΚΤ, με ελεύθερη διάθεση του
περιεχομένου στο Διαδίκτυο είναι: το Απο-
θετήριο Ήλιος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευ-
νών, το Θεματικό Αποθετήριο Πανδέκτης
για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες με σημα-
ντικές ψηφιακές συλλογές ιστορίας και πολι-
τισμού, καθώς και τα διεθνή Επιστημονικά
Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης: Βυζαντινά
Σύμμεικτα, Τεκμήρια και Historical Review.
Το Αποθετήριο Ηλιος (helios-eie.ekt.gr) περι-
λαμβάνει σημαντικό υλικό των ερευνητικών
δραστηριοτήτων του ΕΙΕ, το οποίο έχει ψηφιο-
ποιηθεί και διατίθεται για πρώτη φορά στο
Διαδίκτυο. Ερευνητικά αποτελέσματα, δημο-
σιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, εργασίες ερευ-
νητών, πρακτικά συνεδρίων, βιβλία, εκπαι-
δευτικό υλικό, αρχεία ήχου και εικόνας
διατίθενται σε ένα πλήρως οργανωμένο περι-
βάλλον, σύμφωνα με διεθνή πρότυπα. Σήμε-
ρα περιλαμβάνονται 3.820 εγγραφές, εκ
των οποίων περισσότερες από 1.000 αφο-
ρούν δημοσιεύματα πλήρους κειμένου. Νέο
επιστημονικό υλικό προστίθεται συνεχώς,
ενώ μετά τη διευθέτηση θεμάτων πνευμα-
τικής ιδιοκτησίας, αναμένεται να διατεθεί
ελεύθερα μέσω του αποθετηρίου το μεγα-
λύτερο μέρος των δημοσιευμάτων σε μορ-
φή πλήρους κειμένου.
Οι νέες μορφές οργάνωσης και διάθεσης
της γνώσης στο Διαδίκτυο, που επιτρέπουν
την ταχύτατη διακίνηση των επιστημονικών
δημοσιεύσεων, την αξιοποίηση των ερευ-
νητικών αποτελεσμάτων και την αποτελε-
σματικότερη επικοινωνία των επιστημόνων,
παρουσιάστηκαν στο Διεθνές Συνέδριο "Υπο-
δομές Ανοικτής Πρόσβασης: το Μέλλον της
Επιστημονικής Επικοινωνίας" που διοργά-
νωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ)
στις 15 και 16 Δεκεμβρίου 2008 στην Αθή-
να, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.
Περισσότεροι από 300 πανεπιστημιακοί,
ερευνητές, εκπρόσωποι βιβλιοθηκών, επι-
χειρήσεων και δημόσιων φορέων ενημε-
ρώθηκαν για τις τελευταίες εξελίξεις σχετι-
κά με τα Ηλεκτρονικά Αποθετήρια και τα
Επιστημονικά Περιοδικά Ανοικτής Πρόσβα-
σης διεθνώς, καθώς και για τις υποδομές
Ανοικτής Πρόσβασης που αναπτύσσονται
από διάφορους φορείς, αλλά και από το
ΕΚΤ στην Ελλάδα. Ομιλητές του συνεδρίου
ήταν διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί, ερευ-
νητές και εκδότες από την Ευρώπη και την
Αμερική, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επι-
τροπής και της Δημόσιας Διοίκησης.
Το συνέδριο κατέληξε στα ακόλουθα βασι-
κά συμπεράσματα:
•
Όλες οι χώρες και οι ερευνητικοί οργα-
νισμοί δραστηριοπούνται πλέον ενεργά
προς την κατεύθυνση της Ανοικτής Πρό-
σβασης
•
Η Ανοικτή Πρόσβαση είναι απαίτηση της
διεθνούς ερευνητικής κοινότητας, χρέος
απέναντι στον πολίτη, όσον αφορά το
δημόσιο χρήμα
•
Η χρηματοδότηση της ανοικτής πρό-
σβασης απαιτεί την αναδιάρθρωση του
τρόπου χρηματοδότησης της έρευνας,
ώστε το κόστος δημοσίευσης με ανοικτή
πρόσβαση να συμπεριλαμβάνεται στο
κόστος έρευνας
•
Απαιτούνται περαιτέρω δράσεις στα θέμα-
τα πνευματικών δικαιωμάτων, ιδιαίτερα
όσον αφορά ήδη δημοσιευμένες επι-
στημονικές δημοσιεύσεις που πρόκειται
να διατίθενται ηλεκτρονικά με ελεύθερη
πρόσβαση
•
Παρά τη σημαντική πρόοδο τα τελευταία
χρόνια και στην Ελλάδα, υπάρχει ανά-
γκη σύμπραξης και συνεργασίας όλων
των εμπλεκομένων φορέων.
Το Συνέδριο περιελάμβανε τις ακόλουθες
Θεματικές Ενότητες: Πολιτικές για την Ανοι-
κτή Πρόσβαση, Υποδομές, Πνευματικά Δικαι-
ώματα, Επιχειρησιακά Μοντέλα & Επιτυχη-
μένα Παραδείγματα, Τεχνολογίες Υποστήριξης
Συστημάτων και Υποδομών.
Αριστερά ο Ευάγγελος
Μπούμπουκας,
Διευθυντής
του Εθνικού Κέντρου
Τεκμηρίωσης και δεξιά
ο Jean-Claude Guédon,
Καθηγητής
Συγκριτικής Λογοτεχνίας
στο Πανεπιστήμιο
Μόντρεαλ Καναδά