Basic HTML Version
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Ι
01-02 / 2009
1 8
καινοτομώντας
ψηφιακά
Ιδιαίτερη κινητικότητα παρατη-
ρήθηκε τη χρονιά που πέρα-
σε στον χώρο των ακαδημαϊ-
κών ιδρυμάτων διεθνώς, όσον
αφορά το ζήτημα της Ανοικτής
Πρόσβασης. Τον Φεβρουάριο
του 2008, με μια κίνηση που συζη-
τήθηκε πολύ στον ακαδημαϊκό κόσμο,
η Σχολή Τεχνών και Επιστημών του Πανε-
πιστημίου Χάρβαρντ υιοθέτησε την Ανοι-
κτή Πρόσβαση. Άλλες δώδεκα παρόμοιες
κινήσεις, πανεπιστημιακού επιπέδου, είχαν
ήδη γίνει μέχρι τότε, αλλά αυτή του Πανε-
πιστήμιου Χάρβαρντ τάραξε ιδιαίτερα τα
νερά για πολλούς λόγους.
Ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο των Ηνωμέ-
νων Πολιτειών της Αμερικής που έκανε κάτι
τέτοιο, ήταν το πρώτο όπου η συγκεκριμέ-
νη πολιτική εγκρίθηκε με ψήφισμα από τα
μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προ-
σωπικού, ήταν το πρώτο όπου το αποτέ-
λεσμα της ψηφοφορίας ήταν ομόφωνο και
τέλος... πρόκειται για το Πανεπιστήμιο Χάρ-
βαρντ, το εγνωσμένου κύρους ακαδημαϊ-
κό ίδρυμα, ένα από τα πιο φημισμένα πανε-
πιστήμια του πλανήτη, με πλουσιότατο έργο
και πρωτοποριακό ρόλο!
Τρεις μήνες αργότερα, η Νομική Σχολή του
ίδιου πανεπιστημίου ψήφισε ομόφωνα υπέρ
της Ανοικτής Πρόσβασης, ενώ μέχρι σήμε-
ρα σχεδόν όλες οι σχολές του Χάρβαρντ
έχουν αποδεχθεί την Ανοικτή Πρόσβαση (ή
βρίσκονται στο στάδιο της τελικής έγκρισης
των απαραίτητων διαδικασιών). Το γεγονός
της υιοθέτησης της Ανοικτής Πρόσβασης
και κυρίως ο τρόπος που αυτό γίνεται (με
ομόφωνες αποφάσεις των μελών του διδα-
κτικού και ερευνητικού προσωπικού των
ακαδημαϊκών ιδρυμάτων) στο Χάρβαρντ,
αλλά και το Στάνφορντ, άλλο ένα πανεπι-
στήμιο διεθνούς φήμης, είναι γεγονός ότι
επέδρασε αποφασιστικά στην κάμψη της
αντίδρασης των παραδοσιακών εκδοτών
επιστημονικών περιοδικών. Μέχρι σήμερα,
πολλοί από τους υπάρχοντες εκδότες υπο-
στήριζαν πως η σχετικά βραδεία αύξηση
του διεθνούς ενδιαφέροντος για την Ανοι-
κτή Πρόσβαση ήταν σημάδι πως οι ίδιοι οι
ερευνητές δεν ήταν και τόσο θερμοί για το
ζήτημα αυτό. Όμως, η κατάσταση φαίνεται
να αλλάζει - και μάλιστα με ταχύ ρυθμό.
Ύστερα από το Χάρβαρντ και το Στάνφορ-
ντ ακολούθησαν τα: Πανεπιστήμιο Charles
Sturt, ETH της Ζυρίχης (Eidgenössische
Technische Hochschule Zürich), Πανεπι-
στήμιο Macquarie, Πανεπιστήμιο Napier,
Πανεπιστήμιο Queen Margaret, Πανεπι-
στήμιο του Σαουθάμπτον, Πανεπιστήμιο
Stirling, Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, Πανε-
πιστήμιο του Ελσίνκι και Πανεπιστήμιο της
Τασμανίας. Το 2008, συνολικά 13 πανεπι-
στήμια αποφάσισαν να ενταχθούν στο κίνη-
μα της Ανοικτής Πρόσβασης - περισσότε-
ρα από όσα είχαν αποφασίσει κάτι τέτοιο
όλα τα προηγούμενα χρόνια! Ας αναφερ-
θεί και ότι το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρ-
νια είχε ταχθεί και εκείνο υπέρ της Ανοικτής
Πρόσβασης ήδη από το 2006 και η στάση
του αυτή επηρέασε σημαντικά την περσινή
απόφαση του Χάρβαρντ.
Στη Νιγηρία, οι πανεπιστημιακές βιβλιοθή-
κες τάχθηκαν πρόσφατα υπέρ της Ανοικτής
Πρόσβασης. Επιπλέον, οι ενώσεις των ακα-
δημαϊκών ιδρυμάτων στις Κάτω Χώρες και
την Ινδία συμφώνησαν να συνεργασθούν
στην προώθηση των θεμάτων Ανοικτής
Πρόσβασης, ενώ το Καναδικό Δίκτυο Ερευ-
νητικής Γνώσης, εκπροσωπώντας 72 πανε-
πιστήμια της χώρας, δημοσιοποίησε πρό-
σφατα το σχέδιό του για την υιοθέτηση της
Ανοικτής Πρόσβασης από εκδότες, φορείς
χρηματοδότησης και πανεπιστήμια. Στο άλλο
ημισφαίριο της Γης, το ίδιο έπραξε και το
Φόρουμ Εθνικών Ακαδημιών της Αυστρα-
λίας, υποσχόμενο να δράσει με σθένος υπέρ
της προώθησης της ιδέας της Ανοικτής Πρό-
σβασης. Αλλά και εδώ, στην ήπειρό μας,
η Ένωση Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων εξέ-
δωσε πρόσφατα σχετική απόφαση, με την
οποία συνιστά στα 791 μέλη της -πανεπι-
στήμια από 46 χώρες της Ευρώπης- να υιο-
θετήσουν την Ανοικτή Πρόσβαση.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται και ένα ιδιαίτερα
ενθαρρυντικό στοιχείο, πέρα από αυτή καθαυ-
τή την υποστήριξη της Ανοικτής Πρόσβασης
από διάφορα ακαδημαϊκά ιδρύματα όλου
του κόσμου: το γεγονός ότι ακαδημαϊκοί
φορείς που εκπροσωπούν δεκάδες ιδρύμα-
τα και ερευνητικά κέντρα, συνιστούν την Ανοι-
κτή Πρόσβαση στα μέλη τους. Αλλά και το
αντίστροφο: όταν το φημισμένο γερμανικό
ίδρυμα Fraunhofer, γνωστό εδώ και δεκαε-
τίες για τις πολλές και σπουδαιότατες ανα-
καλύψεις του σε ποικίλους τομείς της επι-
στήμης και της τεχνολογίας, ενέκρινε την
Ανοικτή Πρόσβαση, δημοσιοποίησε ταυτό-
χρονα τη σύστασή του και προς άλλα ερευ-
νητικά κέντρα της Ευρώπης, να ταχθούν και
αυτά υπέρ της Ανοικτής Πρόσβασης. Και όταν
η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να δραστη-
ριοποιείται πιο ενεργά και αύξησε τη χρημα-
τοδότηση για την Ανοικτή Πρόσβαση, κάλε-
σε επίσης και όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής
Ένωσης να πράξουν το ίδιο - το καθένα χωρι-
στά, αλλά και σε μια κοινή προοπτική.
i
Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ
Πανεπιστήμιο Στάνφορντ
"Σύντομα όλα τα
Είστε διευθυντής (από το 2002) της
SPARC Europe, μιας σημαντικής ευρω-
παϊκής σύμπραξης ακαδημαϊκών βιβλιο-
θηκών. Μιλήστε μας για την προ-
σπάθεια αυτή.
Η SPARC Europe είναι μια συμμαχία ευρω-
παϊκών ερευνητικών βιβλιοθηκών, ενώσε-
ων βιβλιοθηκών και ερευνητικών ιδρυμά-
των από 14 χώρες της ηπείρου μας. Παρέχουμε
μια "φωνή" για όλη την ακαδημαϊκή κοι-
νότητα, καθώς και την υποστήριξη και τα
εργαλεία εκείνα που είναι απαραίτητα, ώστε
να επέλθει μια μεταβολή προς το καλύτερο
στο σύστημα των επικοινωνίας των ακαδη-
μαϊκών ιδρυμάτων κάθε είδους. Αποστολή
μας είναι να προωθήσουμε ένα ανοικτό
σύστημα επικοινωνίας στην ευρωπαϊκή ακα-
δημαϊκή κοινότητα μέσω παροχής συμβου-
λευτικών υπηρεσιών και εκπαίδευσης. Έργο
μας επίσης είναι η προώθηση των νέων προ-
τύπων, καθώς και των συνεργασιών με όλους
τους ενδιαφερόμενους εταίρους προς όφε-
λος των ερευνητών και της κοινωνίας σε ολό-
κληρη την Ευρώπη, αλλά και εκτός αυτής.
Πώς θα ορίζατε την έννοια της Ανοι-
κτής Πρόσβασης;
Ο ορισμός της έννοιας Ανοικτή Πρόσβαση,
που θα ήθελα να σας δώσω, προέρχεται
Συνέντευξη
του
David C. Prosser
,
Διευθυντή SPARC Europe
Σίγουρος πως οι φορείς χρηματοδότησης
της επιστημονικής έρευνας θα
συνειδητοποιήσουν σε πολύ σύντομο
χρονικό διάστημα ότι οφείλουν να
εξασφαλίζουν τη δυνατότητα Ανοικτής
Πρόσβασης κάθε ενδιαφερόμενου στα
αποτελέσματα της έρευνας που οι ίδιοι
χρηματοδοτούν, είναι ο διευθυντής της
SPARC Europe (the Scholarly Publishing
and Academic Resources Coalition),
μιας συμμαχίας 110 ακαδημαϊκών
και ερευνητικών βιβλιοθηκών από
14 ευρωπαϊκά κράτη. Ο David Prosser
(PhD - BSc στη Φυσική), με μεγάλη πείρα
σε όλο το φάσμα της εκδοτικής
διαδικασίας, τονίζει σε συνέντευξή του
στον Παναγιώτη Στ. Ανδριανέση, πως κάθε
χώρα που θέλει να αντιμετωπίζει σοβαρά
την υπόθεση της έρευνας θα πρέπει να
χειριστεί κατάλληλα και το ζήτημα της
πολιτικής της Ανοικτής Πρόσβασης.
Πολιτικές Ανοικτής Πρόσβασης
στα πανεπιστήμια