Basic HTML Version
01-02 / 2009
Ι
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
1 9
συνέντευξη
πανεπιστήμια θα ακολουθήσουν την Ανοικτή Πρόσβαση"
i
SPARC Europe
από την πρωτοβουλία της Βουδαπέστης:
"Με τον όρο ‘Ανοικτή Πρόσβαση’ εννοού-
με την ελεύθερη διαθεσιμότητά ενός συνό-
λου άρθρων που περιέχουν τα αποτελέ-
σματα επιστημονικής έρευνας, στο δημόσιο
(μη συνδρομητικό) Διαδίκτυο, η οποία επι-
τρέπει σε οποιονδήποτε χρήστη να διαβά-
σει το πλήρες κείμενο κάθε άρθρου, να το
‘κατεβάσει’ στον υπολογιστή του, να το αντι-
γράψει, να το τυπώσει και να το διανείμει.
Επίσης, να αναζητήσει οποιαδήποτε πλη-
ροφορία επιθυμεί στα άρθρα αυτά και να τα
συνδέσει (με hyperlink) σε ένα ευρετήριο,
να εισάγει το περιεχόμενό τους στο λογισμικό
με το οποίο εργάζεται, ή να τα χρησιμοποι-
ήσει για οποιοδήποτε άλλο νόμιμο σκοπό,
χωρίς οικονομικά, νομικά, ή τεχνικά εμπό-
δια, με μόνη προϋπόθεση να έχει πρόσβα-
ση στο Διαδίκτυο. Ο μόνος περιορισμός στην
αναπαραγωγή και τη διανομή, και ο μόνος
ρόλος για τα πνευματικά δικαιώματα σε αυτήν
τη διαδικασία, είναι για να αποδοθεί στους
συντάκτες των άρθρων ο έλεγχος επί της ακε-
ραιότητας της εργασίας τους, καθώς και του
δικαιώματος να αναγνωριστούν ως συγ-
γραφείς των άρθρων αυτών και να αναφέ-
ρονται ως τέτοιοι σε καταλόγους, ευρετήρια
και σχετικές επιστημονικές βιβλιογραφίες.
Πώς βλέπετε σήμερα να προχωρά η
υπόθεση της Ανοικτής Πρόσβασης,
διεθνώς;
Σήμερα υπάρχουν σχεδόν 4.000 περιοδι-
κά ανοικτής πρόσβασης (www.doaj.org)
και πάνω από 1.300 αποθετήρια ανοικτής
πρόσβασης (www.opendoar.org) παγκο-
σμίως. Υπάρχει επίσης ένας αυξανόμενος
αριθμός χρηματοδοτικών οργανισμών και
πανεπιστημίων που εφαρμόζουν πολιτικές
ανοικτής πρόσβασης.
Ο ρόλος της βιβλιοθήκης, όπως τη
γνωρίζαμε μέχρι τις μέρες μας, ανα-
μένεται να αλλάξει;
Ως τώρα, η παραδοσιακή βιβλιοθήκη ήταν
υπεύθυνη για τη λήψη της παγκόσμιας γνώ-
σης και τη μεταφορά της εντός του φορέα
(ίδρυμα, ερευνητικό κέντρο, βιβλιοθήκη
κ.λπ.). Σε ένα ανοικτό ψηφιακό περιβάλ-
λον η ροή των πληροφοριών πλέον αλλά-
ζει. Ο ρόλος της βιβλιοθήκης στο νέο αυτό
περιβάλλον είναι πια αντίστροφος: να πάρει
τη γνώση από μέσα από το ίδρυμα και να
τη διανείμει σε όλο τον κόσμο.
Και με τα περιοδικά και τα αποθετή-
ρια Ανοικτής Πρόσβασης, τι γίνεται;
Όπως ανάφερα και προηγουμένως, σήμε-
ρα υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός περιοδι-
κών και αποθετηρίων, τα οποία είναι συμ-
βατά με τις αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης
τών που προέρχονται από ποικίλα γνωστι-
κά αντικείμενα και διαφορετικές χώρες. Η
συνεργασία αυτή γίνεται πολύ ευκολότερη
όταν έχουν οι ερευνητές πρόσβαση στις
κάποιες πληροφορίες. Και αυτό μπορεί να
επιτευχθεί μέσω της Ανοικτής Πρόσβασης.
Και ως προς τα θέματα των πνευμα-
τικών δικαιωμάτων, βλέπετε να υπάρ-
χει κάποια σύγκρουση με την Ανοι-
κτή Πρόσβαση;
Όχι, ουδεμία αντίθεση υφίσταται μεταξύ
των εννοιών των πνευματικών δικαιωμά-
των και της Ανοικτής Πρόσβασης. Οι ερευ-
νητές έχουν δύο κύριες ανάγκες: καταρχάς,
θέλουν οι συνάδελφοί τους να έχουν τη
δυνατότητα να ανατρέχουν στα άρθρα τους
και βέβαια να αναγνωρίζονται, οι ίδιοι, ως
οι συγγραφείς των άρθρων αυτών. Τα πνευ-
ματικά δικαιώματα εξασφαλίζουν την ακε-
ραιότητα της εργασίας που απαιτείται για τη
συγγραφή ενός επιστημονικού άρθρου,
αλλά η Ανοικτή Πρόσβαση χρησιμοποιεί
τα πνευματικά δικαιώματα για να εξασφα-
λίσει ότι τα έγγραφα μπορούν να διανεμη-
θούν ευρέως. Στο συνδρομητικό μοντέλο
τα πνευματικά δικαιώματα χρησιμοποιού-
νται για να περιορίσουν την πρόσβαση (παρέ-
χοντας πρόσβαση μόνο στους συνδρομη-
τές). Στην Ανοικτή Πρόσβαση τα πνευματικά
δικαιώματα (τα οποία, υπό φυσιολογικές
συνθήκες, παραμένουν στον συγγραφέα)
χρησιμοποιούνται για να προωθήσουν την
ευρεία διανομή των αποτελεσμάτων της
επιστημονικής έρευνας.
Συμπεραίνω ότι είστε αισιόδοξος για
το μέλλον της Ανοικτής Πρόσβασης;
Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών το
ποσοστό των επιστημονικών άρθρων, τα
οποία θα είναι διαθέσιμα μέσω της Ανοικτής
Πρόσβασης, σίγουρα θα αυξηθεί. Οι φορείς
που χρηματοδοτούν την επιστημονική έρευ-
να, καθώς και τα πανεπιστήμια θα συνειδη-
τοποιήσουν πως δική τους ευθύνη είναι να
εξασφαλίσουν ότι όλα τα αποτελέσματα
αυτής της έρευνας, που οι ίδιοι χρηματοδο-
τούν, θα είναι προσβάσιμα σε κάθε ενδια-
φερόμενο μέσω της Ανοικτής Πρόσβασης.
Σύντομα, θα είναι ασυνήθιστο για έναν φορέα
χρηματοδότησης ή ένα πανεπιστήμιο να μην
ακολουθούν πολιτική Ανοικτής Πρόσβασης.
Οποιαδήποτε χώρα, όπως η Ελλάδα, που
επιθυμεί να προαχθεί διεθνώς ως χώρα που
αντιμετωπίζει σοβαρά την υπόθεση της έρευ-
νας, θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα
της πολιτικής Ανοικτής Πρόσβασης.
– και ο αριθμός αυτός αυξάνεται με ταχύ
ρυθμό. Πολλά από τα περιοδικά Ανοικτής
Πρόσβασης διακρίνονται από υψηλό βαθ-
μό απήχησης στην ακαδημαϊκή κοινότητα
και σε αυτά δημοσιεύονται μερικά από τα
πιο σημαντικά άρθρα με αποτελέσματα επι-
στημονικής έρευνας. Το περιεχόμενο των
αποθετηρίων αυξάνεται επίσης και οι ανα-
γνώστες αναζητούν ολοένα και περισσότε-
ρο σε αυτά πληροφορίες για ερευνητικές
εργασίες. Τα αντίγραφα των επιστημονικών
άρθρων στα αποθετήρια εμφανίζονται συχνά
πολύ υψηλά στους καταλόγους με τις πιο
συχνές αναζητήσεις στους δικτυακούς τόπους
Google (www.google.com) και Google
Scholar (scholar.google.com). Και φυσικά,
δεν υπάρχει καμία σύγκρουση μεταξύ των
περιοδικών Ανοικτής Πρόσβασης και των
αποθετηρίων – και τα δύο λειτουργούν καλά
μαζί, συμπληρώνοντας το ένα τον άλλο.
Ποιον ορισμό θα δίνατε στον όρο
"ηλεκτρονική έρευνα";
Θα σας έλεγα πως με τον όρο "ηλεκτρονι-
κή έρευνα" (e-research) εννοούμε την ανά-
γκη για ενσωμάτωση, συνένωση και ανά-
λυση πληροφοριών από ιδιαιτέρως ανόμοιους
και διασκορπισμένους πόρους.
Υποθέτω πως η Ανοικτή Πρόσβαση
παίζει, συνεπώς, σημαντικό ρόλο στην
έρευνα αυτή...
Σίγουρα. Η Ανοικτή Πρόσβαση αποτελεί
έννοια ζωτικής σημασίας για την "ηλεκτρο-
νική έρευνα". Αν αυτοί οι πόροι, που σας
ανέφερα πριν, δεν είναι συμβατοί με τις αρχές
της Ανοικτής Πρόσβασης, είναι πολύ δύσκο-
λο να τους χρησιμοποιήσει κάποιος και να
μπορέσει να πραγματοποιήσει την έρευνα,
που επιθυμεί. Επίσης, η "ηλεκτρονική έρευ-
να" απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ ερευνη-