Basic HTML Version
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Ι
05-06 / 2009
1 8
καινοτομώντας
ψηφιακά
i
CERN Scientific Information Service
Proposal to establish a Sponsoring Consortium
for Open Access Publishing in Particle Physics
SCOAP3
Διεθνές Συνέδριο "Υποδομές Ανοικτής Πρόσβασης:
το Μέλλον της Επιστημονικής Επικοινωνίας"
Παρουσίαση SCOAP3 στο Διεθνές Συνέδριο
"Υποδομές Ανοικτής Πρόσβασης: το Μέλλον
της Επιστημονικής Επικοινωνίας"
"Τα αποτελέσματα από τη θεωρητική εργασία και την πειραματι-
κή έρευνα πρέπει να δημοσιεύονται ή/και να βρίσκονται ελεύθε-
ρα στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου" δηλώνουν ξεκάθαρα οι
υπεύθυνοι του CERN. Κοινή είναι η προσπάθεια των ερευνητικών
φορέων, που δραστηριοποιούνται στον τομέα της μοριακής φυσι-
κής, και των διεθνών βιβλιοθηκών για βελτίωση της ποιότητας
των επιστημονικών άρθρων, τα οποία διατίθενται πλέον δωρεάν
μέσω του Διαδικτύου σε κάθε ενδιαφερόμενο, σύμφωνα με τις
αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης. Στο πλαίσιο αυτό συστάθηκε πρό-
σφατα μια κοινοπραξία με σκοπό τη μετεξέλιξη ενός από τα σημα-
ντικότερα επιστημονικά έντυπα του τομέα της Σωματιδιακής Φυσι-
κής σε περιοδικό Ανοικτής Πρόσβασης. Η χρηματοδότηση για την
προσπάθεια αυτή προέρχεται κυρίως από την ανακατανομή των
υφιστάμενων πόρων από τα ποσά που πληρώνουν οι ενδιαφε-
ρόμενοι επιστήμονες και ερευνητές για να εγγραφούν στις βιβλιο-
θήκες.
Η έδρα της κοινοπραξίας για το Open Access Publishing στη Φυσι-
κή Σωματιδίων (Sponsoring Consortium for Open Access Publishing
in Partical Physics- SCOAP3) βρίσκεται στην Ελβετία, στο Κέντρο
Πυρηνικών Ερευνών (CERN) της Γενεύης, ένα από τα μεγαλύτε-
ρα, διεθνώς, ιδρύματα στον τομέα της πυρηνικής έρευνας και το
μέρος όπου, πριν από περίπου είκοσι χρόνια, ο Τιμ Μπέρνερς-Λι
σκέφτηκε και δημιούργησε τον παγκόσμιο ιστό (World Wide Web,
WWW) - μια ιδέα που "απογείωσε" το Διαδίκτυο, και το έβγαλε
από τη στενή ακαδημαϊκή κοινότητα σε όλους τους πολίτες του
κόσμου.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο πως την περίοδο που διανύουμε,
καθώς ολοένα και αυξάνεται το διεθνές ενδιαφέρον για την Ανοι-
κτή Πρόσβαση, ένα από τα θέματα που ανακύπτουν είναι η δια-
σφάλιση της ποιότητας του δημοσιευμένου επιστημονικού έργου.
Επίσης, κανείς δεν αισθανόταν πραγματικά υπεύθυνος για το θέμα
αυτό μέχρι σήμερα. Τα πρώτα πειράματα με το σύστημα της ανοι-
κτής αξιολόγησης (Open Peer Review) προσέλκυσαν το ενδιαφέ-
ρον πολλών συγγραφέων και ερευνητών. Η κοινοπραξία SCOAP3,
στην οποία, μεταξύ άλλων, συμμετέχουν πανεπιστήμια και ερευ-
νητικά ινστιτούτα από την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες
της Αμερικής, καθώς και τρία εξαιρετικά ιδρύματα από τη Γερμα-
νία (Helmholtz Association, Max Planck Society και Βιβλιοθήκη
Επιστήμης και Τεχνολογίας του Ανόβερου), αποτελεί έναν συν-
δυασμό των παραδοσιακών εκδοτικών οίκων και μιας νέας εκδο-
τικής προσπάθειας Ανοικτής Πρόσβασης. Σημειώνεται ότι το έργο
Scoap3 και τα οφέλη του στην επιστημονική επικοινωνία παρου-
σιάστηκε πρόσφατα στο Διεθνές Συνέδριο για την Ανοικτή Πρό-
σβαση (www.openaccess.gr/conference2008) που διοργάνωσε
στην Αθήνα το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
"Κάθε χώρα είναι η ίδια υπεύθυνη για τη χρηματοδότηση του
Peer Review, καθώς και για τις επιστημονικές αξιολογήσεις των
άρθρων που κατόπιν δημοσιεύονται" εξηγεί ο Jens Vigen, επικε-
φαλής της επιστημονικής υπηρεσίας παροχής πληροφοριών στο
CERN. Μακροπρόθεσμος στόχος της κοινοπραξίας είναι να εντα-
χθούν στο σύστημα όλα τα σχετικά ερευνητικά ιδρύματα. Η μετά-
βαση στο νέο μοντέλο διευκολύνεται και από το γεγονός ότι σήμε-
ρα σε μόνο έξι παραδοσιακά περιοδικά συγκεντρώνεται και
δημοσιεύεται η πλειονότητα των επιστημονικών άρθρων, το περιε-
χόμενο των οποίων έχει αποφασιστική συμβολή στην προώθηση
της διεθνούς επιστημονικής έρευνας στον τομέα της Πυρηνικής
Φυσικής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ποσοστό 10% του προϋπολογισμού για
το SCOAP3 θα παρακρατείται, προοριζόμενο για τους ερευνητές
από τις χώρες εκείνες που, για οικονομικούς λόγους επί του παρό-
ντος, δεν μπορούν να συνδεθούν στο νέο σύστημα Ανοικτής Πρό-
σβασης. Τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας θα δημο-
σιεύονται σε μια βάση δεδομένων με την ονομασία INSPIRE. Εκεί
θα πραγματοποιείται και η σύγκλιση του υπάρχοντος διακομιστή
εγγράφων του CERN και του σχετικού καταλόγου SPIRES των
άρθρων εκείνων, τα οποία θα είναι συμβατά προς τη διαδικασία
της Ανοικτής Πρόσβασης.
Το ίδιο το CERN ενισχύει από το 2004 την κίνηση για την εναλλα-
κτική, ελεύθερη κυκλοφορία των επιστημονικών δημοσιευμάτων
στο Διαδίκτυο, έχοντας υπογράψει τη Διακήρυξη του Βερολίνου
για την Ανοικτή Πρόσβαση. Αλλά, σύμφωνα με τους υπεύθυνους
του Κέντρου, η ροπή του ιδρύματος προς την έννοια της Ανοικτής
Πρόσβασης, προτού ακόμη αυτή διατυπωθεί με τον σημερινό όρο,
πρέπει να αναζητηθεί πολύ πιο πίσω. Ήδη από τη δεκαετία του '50
το CERN διέθετε αρχείο επιστημονικών άρθρων, σε στάδιο πριν
από τη διαδικασία αξιολόγησης, ελεύθερα προσβάσιμο. Αξίζει να
σημειωθεί πως η επιστημονική κοινότητα των Φυσικών, μαζί με
αυτή των Μαθηματικών, είναι από τις πρωτοπόρους στον τομέα
των ηλεκτρονικών εκδόσεων, παρακάμπτοντας τους παραδοσια-
κούς εκδότες επιστημονικών άρθρων με αποτελέσματα της έρευ-
νας. Κάπως έτσι άλλωστε ξεκίνησε, το 1991, και η λειτουργία του
διακομιστή arXiv.org στις ΗΠΑ - ένα μοντέλο για πολλά online
αρχεία που είδαν αργότερα το φως της δημοσιότητας.
CERN:
Μπαίνει δυναμικά στο κίνημα
της Ανοικτής Πρόσβασης