Basic HTML Version
02 - 03/ 2010
Ι
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
2 1
αφιέρωμα
Το σύστημα προστασίας ευρεσιτεχνιών
Η σημασία της προστασίας των εφευρέσεων για την καινοτομία,
την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση και, επομένως, την οικο-
νομική ανάπτυξη, έχει αναγνωριστεί, σε θεσμικό επίπεδο, εδώ
και πάρα πολλά χρόνια. Μια σειρά από φορείς και πολιτικές, σε
εθνικό και διεθνές επίπεδο, προστατεύουν τα δικαιώματα των
πατενταρισμένων ευρεσιτεχνιών, ενώ βάσεις δεδομένων και
ψηφιακά εργαλεία έχουν τεθεί στην υπηρεσία των εφευρετών,
προκειμένου να απλοποιηθεί η διαδικασία αναγνώρισης, κατο-
χύρωσης και εκμετάλλευσης των εφευρέσεών τους.
Το σύστημα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (ΔΕ), το οποίο παρέ-
χει την απαραίτητη νομική προστασία στις καινοτόμες προσπά-
θειες, έχει σημειώσει μεγάλη άνθηση τις τελευταίες δυο δεκα-
ετίες. Ο αυξανόμενος αριθμός των αιτήσεων που κατατίθενται
κάθε χρόνο αντανακλά την αυξανόμενη σημασία των ΔΕ στην
οικονομία και την ανάπτυξη. Τόσο στον ιδιωτικό (επιχειρήσεις)
όσο και στον δημόσιο τομέα (ερευνητικά κέντρα, πανεπιστή-
μια), η χρήση των ΔΕ χρησιμοποιείται πλέον ευρέως για την
προστασία των καινοτομιών.
Υπάρχουν τρία είδη διπλώματος ευρεσιτεχνίας:
•
Διαδικασία για Εθνικό Δίπλωμα
, το οποίο απονέμεται στην
Ελλάδα από τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ).
Με αυτό, η εφεύρεση προστατεύεται και μονοπωλείται μόνον
στην ελληνική επικράτεια.
•
Διαδικασία για Ευρωπαϊκό Δίπλωμα
που απονέμεται από
το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (European
Patent Office, EPO). Με αυτό, η εφεύρεση προστατεύεται και
στα 37 ευρωπαϊκά κράτη που έχουν κυρώσει την Ευρωπαϊ-
κή Σύμβαση Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (European Patent
Convention - EPC, Μόναχο 1973), καθώς επίσης και σε Βοσ-
νία Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Σερβία, που έχουν συνάψει
συμφωνία επέκτασης προστασίας με το EPO, εάν ο καταθέ-
της τα προσδιορίσει. Η απόφαση για τη χορήγηση ή μη του
Διπλώματος είναι μία και ενιαία και έχει ισχύ σε όλα τα ευρω-
παϊκά κράτη που ζήτησε προστασία ο καταθέτης. Μετά την
χορήγηση του Ευρωπαϊκού ΔΕ, ο καταθέτης ακολουθεί ξεχω-
ριστή διαδικασία για την τυπική απόκτηση ΔΕ σε κάθε ένα
από αυτά τα κράτη. Οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος μπορεί
να καταθέσει αίτηση για Ευρωπαϊκό ΔΕ στον ΟΒΙ, ανεξάρτη-
τα από υπηκοότητα ή έδρα εργασίας, ή να απευθυνθεί απευ-
θείας στο ΕPO.
•
Διαδικασία για Διεθνή Αίτηση
, στα κατά τόπους Εθνικά
Γραφεία Ευρεσιτεχνίας. Σύμφωνα με τη διαδικασία αυτή, ο
καταθέτης οφείλει να υποβάλει τη μετάφραση του Ευρωπαϊ-
κού ΔΕ σε όσα από τα κράτη επιθυμεί, ώστε αυτό να εξο-
μοιωθεί απόλυτα με το Εθνικό ΔΕ στα κράτη αυτά. Με την
αίτηση αυτή, η εφεύρεση προστατεύεται και μονοπωλείται σε
ένα ή περισσότερα κράτη, ευρωπαϊκά ή μη, τα οποία έχουν
κυρώσει τη Διεθνή Συνθήκη Συνεργασίας για τα Διπλώματα
Ευρεσιτεχνίας (Patent Cooperation Treaty - PCT, Washington
1970). Στο πλαίσιο αυτό ο καταθέτης μπορεί να αποκτήσει
ΔΕ σε 142 κράτη τα οποία έχουν κυρώσει την παραπάνω συν-
θήκη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Διεθνή αίτηση μπο-
ρεί να καταθέσει ένας εφευρέτης, με ελληνική υπηκοότητα ή
με κατοικία ή έδρα εργασίας στην Ελλάδα, στον ΟΒΙ, το EPO
ή τον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (World
Intellectual Property Organization, WIPO).
Περίπου 6,3 εκατομμύρια ΔΕ βρίσκονταν σε ισχύ το 2007, ενώ
περισσότερες από 1.700.000 αιτήσεις πραγματοποιούνται κάθε
χρόνο παγκοσμίως, σύμφωνα με τις εκθέσεις του WIPO. Σχε-
δόν το 50% των αιτήσεων αυτών προέρχεται από μόλις δυο
χώρες: την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ. Αλλά και οι μεγάλες ευρω-
παϊκές χώρες αντιπροσωπεύονται επαρκώς στην ιδιοκτησία τίτ-
λων. Μόνο στο EPO κατατέθηκαν για το 2009 περίπου 135.000
νέες αιτήσεις, με την ιατρική επιστήμη (Medical science) και τις
ηλεκτρονικές τηλεπικοινωνίες (electrical communication) να
έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο (12% και 10% των συνολικών
αιτήσεων, αντίστοιχα).
Οι τάσεις στον χώρο των εφευρέσεων αντανακλούν, όπως είναι
λογικό, τις τάσεις στην παγκόσμια βιομηχανική δραστηριότητα.
Για παράδειγμα, σημαντική αύξηση της χρήσης ΔΕ έχει παρα-
τηρηθεί τα τελευταία χρόνια στις ΒΑ ασιατικές χώρες, κυρίως
στην Κορέα και την Κίνα. Αλλά και σε άλλες χώρες οι αυξήσεις
είναι σταθερές. Εφευρέτες από χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδία,
το Ισραήλ και η Ν. Αφρική κάνουν όλο και περισσότερες αιτή-
σεις για ΔΕ εκτός των χωρών τους - σημάδι παγκοσμιοποίησης
του συστήματος πατέντας.
Γενικά, σημαντικός είναι ο ρυθμός αύξησης των αιτήσεων που
κατατίθενται στα γραφεία ευρεσιτεχνιών των χωρών, από αιτού-
ντες που δεν διαμένουν στις συγκεκριμένες χώρες (+7,6% από
το 2004 στο 2005). Πάντως, η δραστηριότητα στον χώρο των
ευρεσιτεχνιών θα λέγαμε ότι συμπυκνώνεται σε 5 εθνικά γρα-
φεία: της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Κορέας, των ΗΠΑ και στο EPO
(που λειτουργεί ως εθνικό γραφείο για διεθνή διπλώματα). Σε
αυτά κατατίθεται το 77% των αιτήσεων και από αυτά δίνεται το
74% των διπλωμάτων. Ιδιαίτερα δημοφιλής είναι η χρήση του
PCT που απλοποιεί τη διαδικασία αίτησης για διεθνή διπλώ-
ματα. Ο αριθμός των αιτήσεων αυξήθηκε κατά 7,9% από το
2005 στο 2006, φτάνοντας τις 147.500 συμμετοχές, περίπου
το 48% των παγκόσμιων αιτήσεων για διπλώματα σε χώρες
άλλες από τη χώρα διαμονής του αιτούντος.
Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη
Με την ίδρυση του πρώτου Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτε-
χνίας στην Αγγλία το 1852, τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος για
τη σύγχρονη θεσμική πρακτική στον τομέα προστασίας των
δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας. Το 1947 πραγματοποιείται η σύνα-
ψη του συμφώνου της Χάγης για την ίδρυση του Διεθνούς Ινστι-
τούτου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας. Από το 1977 τίθεται σε ισχύ
σε πολλές χώρες της Ευρώπης, η Σύμβαση για το Ευρωπαϊκό
Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας, ενώ το 1980 χορηγούνται τα πρώτα
ευρωπαϊκά ΔΕ.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (European
Patent Organisation), που ιδρύθηκε το 1977, αποτελεί μια
ουσιαστική απόδειξη για την ενωτική ισχύ του διπλώματος ευρε-
σιτεχνίας. Ο Οργανισμός περιλαμβάνει σήμερα 37 κράτη μέλη,
ενώ κάποια κράτη (Βοσνία, Μαυροβούνιο, Σερβία) αναγνωρί-
ζουν το Ευρωπαϊκό Δίπλωμα κατόπιν αιτήματος. Ως οργανι-
σμός δεν αποτελεί υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά
διαθέτει οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια.
Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (European
Patent Office - EPO) αποτελεί το εκτελεστικό όργανο του Οργα-
νισμού. Σκοπός του είναι η χορήγηση ευρωπαϊκών ΔΕ σύμ-
φωνα με μια ενιαία και συγκεντρωτική διαδικασία. Με την κατά-
θεση μιας μόνο αίτησης για ευρωπαϊκό ΔΕ, σε μια από τις τρεις
επίσημες γλώσσες (γερμανικά, αγγλικά ή γαλλικά) του Γρα-
φείου, μπορεί να επιτευχθεί νομική προστασία και να κατοχυ-
ρωθεί μια εφεύρεση σε όλα τα κράτη μέλη του EPO. Τα χορη-
γηθέντα διπλώματα ευρεσιτεχνίας μπορούν να επεκταθούν και
σε ορισμένες χώρες της Βαλκανικής Ευρώπης. Μετά τη χορή-
γηση του, το ευρωπαϊκό ΔΕ ισχύει στα κράτη εκείνα που ο δικαι-
ούχος του διπλώματος έχει προσδιορίσει στην αίτησή του, και
παρέχει την ίδια νομική προστασία με ένα αντίστοιχο εθνικό
δίπλωμα. Το ευρωπαϊκό ΔΕ ισχύει για 20 χρόνια με δυνατότη-
τα παράτασης για ορισμένα προϊόντα.
Το σύστημα των ευρωπαϊκών ΔΕ παρέχει υψηλό βαθμό νομι-
κής ασφάλειας, καθώς αυτά χορηγούνται μετά από ουσιαστική
εξέταση και εξονυχιστική έρευνα, όσον αφορά την καινοτομία
και πρωτοτυπία της εφεύρεσης, σε μια εξελιγμένη βάση δεδο-