Basic HTML Version
03-05/2012 |
καινοτομια
ερευνα & τεχνολογια
9
Αξιοποιώντας την Έρευνα
Συνέντευξη με τον συντονιστή του έργου
ΕΝΑΡΟΜaΤΙC, καθηγητή
Κώστα Ιατρού
Θα μπορούσατε να μας αναφέρε-
τε τα σημαντικότερα μέχρι σήμε-
ρα αποτελέσματα του έργου;
Το έργο ENAROMaTIC ξεκίνησε
τον Δεκέμβριο του 2008 και στα
3 χρόνια που υλοποιείται έχει
συμβάλει ουσιαστικά τόσο στην
κατανόηση των σηματοδοτικών
οδών που ενέχονται στους μη-
χανισμούς ρύθμισης της όσφρη-
σης στα κουνούπια, όσο και στην
ανακάλυψη νέων σημειοχημικών
ουσιών φυσικής προέλευσης
που έχουν τη δυνατότητα να τρο-
ποποιούν τη συμπεριφορά των
κουνουπιών.
Στο διάστημα αυτό, οι ερευνητές
που συμμετέχουν στην κοινο-
πραξία δημοσίευσαν 10 ολοκλη-
ρωμένες εργασίες σε έγκριτα
διεθνή επιστημονικά περιοδικά
και έκαναν 15 ανακοινώσεις σε
διεθνή συνέδρια που κάλυπταν
τη σχετική θεματολογία. Από
άποψη πρακτικών αποτελεσμά-
των, αναπτύχθηκαν και περιγρά-
φηκαν νέες μεθοδολογίες και
βιοδοκιμές για ταχεία ανίχνευση
βιοδραστικών ουσιών, μελετήθη-
κε η τοπολογία των οσφρητικών
υποδοχέων (ORs) και πρωτεϊ-
νών πρόσδεσης οσμών (OBPs)
στην κεραία του κουνουπιού,
προσδιορίστηκε η αλληλεπίδρα-
ση και ο τρόπος σύνδεσης του
DEET (πολύ γνωστό απωθητικό
κουνουπιών) με τις OBPs και
διαλευκάνθηκε η κρυσταλλική
δομή ενός σημαντικού αριθμού
πρωτεϊνών πρόσδεσης οσμών.
Το επιστέγασμα όλων αυτών των
δραστηριοτήτων ήταν η ανακάλυ-
ψη ουσιών φυτικής προέλευσης,
που εμφανίζουν σημαντική εντο-
μοαπωθητική δράση στα κουνού-
πια, υπέρτερη ακόμη και αυτής
του DEET.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα
όσον αφορά την αξιοποίηση των
αποτελεσμάτων του έργου;
Αναφορικά με τα νέα εντομοα-
πωθητικά που ανακαλύφθηκαν, η
κοινοπραξία βρίσκεται στο τελικό
στάδιο της σύνταξης και υποβο-
λής των απαραίτητων στοιχείων
για να λάβει διεθνές δίπλωμα
ευρεσιτεχνίας. Παράλληλα βρί-
σκεται σε επαφές με εταιρείες
στο εξωτερικό, που δραστηριο-
ποιούνται στον συγκεκριμένο το-
μέα και έχουν δείξει ενδιαφέρον
για εμπορική εκμετάλλευση του
προϊόντος.
Ποια η συνεισφορά των ελληνι-
κών ερευνητικών ομάδων στην
έρευνα που διεξάγεται, στην εξέ-
λιξη του έργου και στην παραγω-
γή συγκεκριμένων ερευνητικών
αποτελεσμάτων;
Η συνεισφορά των ελληνι-
κών ερευνητικών ομάδων στο
ENAROMaTIC, τόσο του ΕΚΕΦΕ
"Δημόκριτος" όσο και του ΕΙΕ
ήταν ουσιαστική. Το ΕΚΕΦΕ "Δη-
μόκριτος", πέραν του ρόλου του
ως συντονιστής της κοινοπραξί-
ας, είναι υπεύθυνο για την απο-
μόνωση και τον προσδιορισμό
νέων σημειοχημικών ουσιών,
κυρίως από αρωματικά φυτά και
βότανα της Ελλάδας, τα οποία δο-
κιμάστηκαν με επιτυχία με τη μέ-
θοδο της ταχείας ανίχνευσης πα-
ρουσίας προσδετών για ανασυν-
δυασμένες OBPs και στη συνέ-
χεια προωθήθηκαν για περαιτέρω
αξιολόγηση βιοδραστικότητας σε
άλλες ερευνητικές ομάδες για βι-
οδοκιμές, αρχικά σε επίπεδο ερ-
γαστηρίου και στη συνέχεια υπό
συνθήκες πεδίου στην Αφρική.
Επιπλέον, στο ΕΚΕΦΕ "Δημόκρι-
τος" πραγματοποιούνται μελέτες
για την εξέταση αιθέριων ελαίων
και χημικών ουσιών για την ανί-
χνευση νέων αγωνιστών ή/και
ανταγωνιστών των οσφρητικών
υποδοχέων του κουνουπιού.
Το δεύτερο μέλος της ελληνικής
συμμετοχής, το ΕΙΕ, συνέτεινε
καθοριστικά στη διαλεύκανση της
κρυσταλλικής δομής ορισμένων
OBPs, καθώς και της θέσης και
τρόπου πρόσδεσης των σημειο-
χημικών ουσιών σε αυτές, απο-
σαφηνίζοντας βασικά "μυστικά"
του οσφρητικού μηχανισμού
των κουνουπιών και συνεισφέ-
ροντας με αυτό τον τρόπο στην
προσπάθεια για την παρεμπόδιση
της οσφρητικής λειτουργίας των
κουνουπιών με απώτερο στόχο
την αποτελεσματική αντιμετώπι-
ση της μετάδοσης μολυσματικών
ασθενειών που μεταδίδονται από
αιματοφάγα κουνούπια.
σύλληψη), με ένα μηχανισμό που βασίζεται
σε διαδοχικούς παλμούς έκφρασης συγκε-
κριμένων ρυθμιστικών γονιδίων.
Η ελληνική ερευνητική ομάδα, με επικεφα-
λής τον Δρ Μιχάλη Αβέρωφ, ανέπτυξε νέες
τεχνικές απεικόνισης που της επέτρεψαν να
μελετήσει την ίδια διαδικασία στα έντομα,
χρησιμοποιώντας ως πειραματικό μοντέλο το
σκαθάρι. Το σώμα των εντόμων, αν και δεν
έχει σπονδύλους, αποτελείται και αυτό από
επαναλαμβανόμενα μέρη που σχηματίζο-
νται διαδοχικά στο έμβρυο.
Όπως επισημαίνει οΜ. Αβέρωφ: "Ηέρευνα της
ομάδας αποκάλυψε ότι, παρόμοια με τις διαδι-
κασίες που έχουν παρατηρηθεί στον άνθρωπο
και σε άλλα σπονδυλωτά, έτσι και στα έντομα
ο σχηματισμός του σώματος συνοδεύεται από
χαρακτηριστικούς παλμούς γονιδιακής έκφρα-
σης. Δεν γνωρίζουμε ακόμα αν αυτή η ομοι-
ότητα οφείλεται στην κοινή προέλευσή μας
με τα έντομα, αν δηλαδή ο μηχανισμός αυτός
υπήρχε ήδη στους κοινούς μας προγόνους, ή
εάν πρόκειται για έναν παρόμοιο μηχανισμό
που ανακαλύφθηκε ανεξάρτητα στην εξελικτι-
κήπορεία τωνεντόμωνκαι τωνσπονδυλωτών".
Ανεξάρτητα από την εξελικτική προέλευση του
μηχανισμού, τα αποτελέσματα της ερευνητικής
ομάδας του ΙΜΒΒ αναδεικνύουν τους κοινούς
μηχανισμούςανάπτυξηςπουμαςσυνδέουνμε
τα υπόλοιπα ζώα, και συμβάλλουν στην καλύ-
τερη κατανόηση αυτών των μηχανισμών, χρη-
σιμοποιώντας νέα πειραματικά μοντέλα.
H έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε απο
τους Andres Sarrazin, Andrew Peel και Mιχα-
ήλ Αβέρωφ, χρηματοδοτήθηκε από τα ερευνη-
τικάέργα τηςΕΕCELLIMAGEκαι ZOONET (FP6
Marie Curie).
Ερευνητική Ομάδα Μ. Αβέρωφ στο ΙΤΕ
Η μελέτη "A Segmentation Clock with Two-Segment Periodicity in Insects"
info