09 - 11/2013
|
καινοτομια
ερευνα & τεχνολογια
27
Ποια είναι τα οφέλη
της Ανοικτής Πρόσβα-
σης για τα πανεπιστή-
μια;
Τα πανεπιστήμια, αλλά
και τα ερευνητικά ιδρύ-
ματα, είναι οι κύριοι
παραγωγοί και οι κύριοι καταναλωτές της επιστημονικής γνώσης. Η γνώση
αυτή αρχειοθετείται και δημοσιεύεται σε διεθνείς πηγές, όπως περιοδικά,
πρακτικά συνεδρίων και βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων. Συνεπώς, η
πρόσβαση σε αυτή τη βιβλιογραφία και το επιστημονικό περιεχόμενο εί-
ναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας. Όσο πιο εύκολη είναι η πρόσβαση στην
επιστημονική γνώση, τόσο μεγαλύτερα είναι τα οφέλη για την ακαδημαϊκή
κοινότητα.
Το μοντέλο που ισχύει μέχρι τώρα για τη διάθεση της επιστημονικής βιβλιο-
γραφίας στα πανεπιστήμια είναι "subscription based", δηλαδή βασίζεται σε
συνδρομές. Τα πανεπιστήμια πληρώνουν πολλά χρήματα, είτε κατά μόνας
με διμερείς συμβάσεις είτε μέσω κεντρικών συμβάσεων όπως είναι αυτό
που ακολουθούμε με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Θα σας περιγράψω λοιπόν το δικό μας παράδειγμα. Κάθε χρόνο πληρώνου-
με περισσότερα από 15 εκατομμύρια ευρώ για να εξασφαλίσουμε στους
ερευνητές και στους επιστήμονές μας πρόσβαση στα διεθνή επιστημονι-
κά περιοδικά. Αυτό το κόστος γίνεται όλο και πιο δυσβάστακτο όχι μόνο
λόγω της υφιστάμενης κρίσης στην ελληνική οικονομία, αλλά και διεθνώς
παρατηρείται ότι μεγάλες βιβλιοθήκες μεγάλων ιδρυμάτων, οι οποίες δεν
μπορούν να ανταπεξέλθουν στο κόστος των συνδρομών των ηλεκτρονι-
κών πηγών.
Επομένως, η λύση βρίσκεται στην Ανοικτή Πρόσβαση. Αλλά η Ανοικτή
Πρόσβαση είναι ένας στόχος που βρίσκεται κάπου στο μέλλον. Αποτελεί
μια διαδικασία στην οποία έχουμε πραγματοποιήσει κάποια πρώτα βήματα
και προχωρούμε αλλά θα χρειαστεί αρκετός χρόνος ακόμα ώσπου να φτά-
σουμε πραγματικά σ’ αυτό που λέμε Ανοικτή Πρόσβαση για όλους και σε
όλο το επιστημονικό περιεχόμενο.
Ποιες είναι οι υποδομές που αναπτύσσουν τα ελληνικά Πανεπιστήμια
για την Ανοικτή Πρόσβαση;
Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι είμαστε πολύ μπροστά. Τα μεγάλα πανεπιστή-
μια διαθέτουν τα λεγόμενα ιδρυματικά αποθετήρια όπου αρχειοθετείται η
επιστημονική τους παραγωγή. Η πρόσβαση σε αυτά είναι ελεύθερη, δηλα-
δή διατίθεται με το καθεστώς της Ανοικτής Πρόσβασης. Ωστόσο, τα μικρό-
τερα πανεπιστήμια δεν διαθέτουν τέτοιες υποδομές.
Ποιες είναι οι σχετικές δράσεις του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών
Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) για την Ανοικτή Πρόσβαση;
Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών είναι το κύριο σώμα
που αντιπροσωπεύει τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες όλων των ελληνικών πα-
νεπιστημίων και συνεργάζεται με όλες τις βιβλιοθήκες των δημόσιων ερευ-
νητικών ιδρυμάτων της χώρας και όχι μόνο. Για παράδειγμα, συνεργάζεται
με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, την Ακαδημία Αθηνών και την
Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.
Τα τελευταία τρία χρόνια έχει αναλάβει πολύ σημαντικές δράσεις μέσω
έργων, τα οποία συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και
εθνικά κονδύλια, συγκεκριμένα πρόκειται για τα Επιχειρησιακά Προγράμ-
ματα "Ψηφιακή Σύγκλιση" και "Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση". Μέσα
από αυτά τα έργα ο ΣΕΑΒ θα αναπτύξει ή θα βοηθήσει και τα μικρότερα
πανεπιστήμια να αναπτύξουν το δικό τους αποθετήριο όπου θα καταθέ-
τουν τη δική τους επιστημονική παραγωγή, με το καθεστώς της Ανοικτής
Πρόσβασης.
Ταυτόχρονα, ο ΣΕΑΒ αναπτύσσει σχετικές υπηρεσίες, ο οποίες βοηθούν
την ανοικτή πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο. Χρειάζεται δηλαδή να
οργανωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι αναζητήσιμο, καταληπτό με τη
χρήση κοινών προτύπων και να είναι διαλειτουργικό, να μπορεί κανείς να
βρίσκει την πληροφορία που θέλει ανάμεσα σε πολλά αποθετήρια με εύκο-
λο τρόπο, χωρίς να χρειάζεται να κάνει επιμέρους αναζητήσεις.
Πιστεύουμε, ακράδαντα, ότι με την υλοποίηση αυτών των δράσεων θα εί-
μαστε σε μια πολύ καλή θέση σε σχέση με την υποδομή για την παροχή
Ανοικτής Πρόσβασης στο επιστημονικό περιεχόμενο των ιδρυμάτων μας.
Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε πιο αναλυτικά τις δραστηριότητες
και τους στόχους των έργων αυτών στην Ελλάδα;
Τα έργα αυτά κατά βάση θα παράξουν περιεχόμενο Ανοικτής Πρόσβασης,
αλλά και υπηρεσίες που θα βοηθούν αυτή την Ανοικτή Πρόσβαση. Η πρώ-
τη δράση υπό το πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ψηφιακή
Σύγκλιση" ονομάζεται "Προηγμένες Υπηρεσίες Ψηφιακών Βιβλιοθηκών
ΣΕΑΒ", μια οριζόντια δράση που λειτουργεί ως δράση "ομπρέλα". Ταυτό-
χρονα τρέχουν οι λεγόμενες κάθετες δράσεις στα ιδρύματα που συνεργά-
ζονται με αυτή την οριζόντια δράση για ένα κοινό στόχο.
Μία επιμέρους δράση μέσα σ’αυτή την "ομπρέλα" είναι η δράση των ιδρυ-
ματικών αποθετηρίων. Προβλέπεται ότι θα πραγματοποιηθούν η ανάπτυ-
ξη κοινής υποδομής και αποθετηρίων για όσα ιδρύματα δεν διαθέτουν
αποθετήριο. Ένα άλλο μεγάλο υποέργο είναι ο "Συνεργατικός Κατάλογος",
όπου καταλογογράφοι και βιβλιοθηκονόμοι προερχόμενοι από διαφορετι-
κές βιβλιοθήκες θα συνεισφέρουν σε ένα σύστημα συνεργατικής καταλο-
γογράφησης.
Άλλες δράσεις είναι, πρώτον, η πολυμορφική βιβλιοθήκη, η οποία αναπτύσ-
σεται σε συνεργασία με το Πάντειο Πανεπιστήμιο, για τα άτομα με ειδικές
ανάγκες. Δεύτερον, σχεδιάζεται μια υπηρεσία εντοπισμού της λογοκλοπής,
ένα φαινόμενο το οποίο παρουσιάζεται όλο και πιο συχνά με τη χρήση του
διαδικτύου και την Ανοικτή Πρόσβαση. Τρίτον, παράγουμε και διαθέτουμε
στους βιβλιοθηκονόμους μας, αλλά και στους χρήστες εν γένει, υλικό πλη-
ροφοριακής παιδείας, δηλαδή τρόπους διαχείρισης των νέων υπηρεσιών.
Το δεύτερο μεγάλο έργο το οποίο έχουμε ξεκινήσει εδώ και ένα χρόνο πε-
ρίπου εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα "Εκπαίδευση και Δια Βίου
Μάθηση" και έχει τον τίτλο "Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμ-
ματα και Βοηθήματα". Φιλοδοξούμε να παράξουμε ηλεκτρονικά βιβλία τα
οποία θα είναι διαθέσιμα και ανοικτά σε όλους τους προπτυχιακούς μας
φοιτητές, αλλά και σε όλη την ακαδημαϊκή κοινότητα και την κοινωνία.
Το έργο αυτό αναπτύσσεται σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση έχει μια αρκετά
υψηλή χρηματοδότηση, περίπου 8 εκατομμύρια ευρώ, και φιλοδοξούμε
στο τέλος αυτής της πρώτης φάσης να έχουμε περί τα 800 ηλεκτρονικά
βιβλία, ελεύθερα, αρχειοθετημένα με σωστό τρόπο ώστε να μπορεί να βρί-
σκει ο κάθε φοιτητής και καθηγητής το υλικό που χρειάζεται. Το κυριότερο
στοιχείο της δράσης αυτής είναι ότι το υλικό θα είναι αρχειοθετημένο με
τέτοιο τρόπο ώστε ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να συνδυάζει διάφορα
μέρη του περιεχομένου, όπως κεφάλαια, και άλλα μικρότερα μαθησιακά
αντικείμενα ώστε να συναρμολογεί το δικό του βιβλίο σύμφωνα με τις ανά-
γκες του.
Αφιέρωμα - Συνέντευξη
O Νικόλαος Μήτρου, καθηγητής ΕΜΠ και πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Ακα-
δημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) συμμετείχε στο Διεθνές Συνέδριο του ΕΚΤ για την
Ανοικτή Πρόσβαση στη δημόσια και επιστημονική πληροφορία. Σε συνέντευξη του
στο περιοδικό, μιλάει για τις δράσεις του ΣΕΑΒ για την Ανοικτή Πρόσβαση καθώς και
την τρέχουσα κατάσταση και τις προοπτικές των υπηρεσιών επιστημονικού περιεχο-
μένου Ανοικτής Πρόσβασης στην ελληνική ανώτατη εκπαίδευση.
Συνέντευξη με τον Νικόλαο Μήτρου,
Καθηγητή ΕΜΠ,
Πρόεδρο Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών
info
Δείτε τη συνέντευξη στο YouTube
ΣΕΑΒ
