18
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ | 03- 05/2014
Με πρόσφατη διακήρυξή τους, οι μεγαλύτεροι χρηματοδότες της έρευ-
νας στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως το Συμβούλιο Χρηματοδότησης της
Ανώτατης Εκπαίδευσης της Αγγλίας (Higher Education Funding Council
for England-HEFCE), της Ουαλίας και της Σκωτίας υιοθετούν υποχρεωτική
πολιτική Ανοικτής Πρόσβασης για όλα τα άρθρα τα οποία θα χρηματο-
δοτούνται από το Πλαίσιο Ερευνητικής Αριστείας (Research Excellence
Framework) από το 2016 και έπειτα.
Το Πλαίσιο ‘Ερευνητικής Αριστείας αποτελεί το βασικό εθνικό σύστημα
για την αξιολόγηση της έρευνας, το οποίο χρησιμοποιείται από τους χρη-
ματοδότες έρευνας για την επιλεκτική χρηματοδότηση των ανώτατων
ιδρυμάτων. Ό, τι ορίζει το Πλαίσιο Αριστείας, τα πανεπιστήμια είναι υπο-
χρεωμένα να το ακολουθούν κατά γράμμα. Η πολιτική Ανοικτής Πρόσβα-
σης που υιοθετεί το νέο Πλαίσιο Αριστείας, διασυνδέει την κατάθεση των
δημοσιεύσεων σε αποθετήρια με την αξιολόγηση και τη χρηματοδότηση
των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, γεγονός, που αναμένεται να
αλλάξει, ριζικά, την κουλτούρα των επιστημονικών δημοσιεύσεων στα
Βρετανικά πανεπιστήμια.
Τα νέα κριτήρια αφορούν όλες τις δημοσιεύσεις σε περιοδικά και πρα-
κτικά συνεδρίων τα οποία έχουν γίνει δεκτά για δημοσίευση μετά την
1
η Απριλίου. Δεν αφορούν μονογραφίες ή δεδομένα σε αυτή τη φάση.
Η πολιτική ορίζει ότι τα χειρόγραφα τα οποία έχουν υποστεί αξιολόγηση
πρέπει να κατατίθενται σε ένα ιδρυματικό ή θεματικό αποθετήριο ταυτό-
χρονα με την αποδοχή τους για δημοσίευση. Τα μεταδεδομένα τα οποία
περιγράφουν τη δημοσίευση όπως ο τίτλος, ο δημιουργός, κ.λπ., πρέπει
να είναι ευρέσιμα αμέσως από οποιονδήποτε μέσα από τις διαδεδομένες
μηχανές αναζήτησης. Εφόσον έχει επιβληθεί κάποιο χρονικό εμπάργκο
από τον εκδότη, τα χειρόγραφα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε οποιονδή-
ποτε ακόμη και για μεταφόρτωση, αμέσως μόλις λήξει.
Στο νέο Πλαίσιο Αριστείας ορίζεται, ακόμη, ότι κάθε πανεπιστήμιο το
οποίο υποβάλλει αίτηση για χρηματοδότηση θα πρέπει να καταδεικνύει
τον τρόπο με τον οποίο υποστηρίζει την Ανοικτή Πρόσβαση. Η πολιτική
υιοθετήθηκε μετά από μία εκτενή διαβούλευση με τους ενδιαφερόμε-
νους φορείς κατά την οποία υποβλήθηκαν 460 απαντήσεις.
Η Alma Swan, διευθύντρια του SPARC, υποστηρίζει ότι η σημασία της
νέας υιοθετούμενης πολιτικής έγκειται αφενός στην αναγνώριση της
σημασίας και την υποστήριξη των αποθετηρίων στην έμπρακτη και με
χαμηλό κόστος εφαρμογή της Ανοικτής Πρόσβασης και στο γεγονός ότι
εντάσσει την Ανοικτή Πρόσβαση μέσα στη ροή εργασίας της δημοσίευ-
σης, απαιτώντας από τους συγγραφείς να καταθέσουν σε αποθετήριο τη
δημοσίευσή τους ενώ βρίσκονται ακόμη ενεργά μέσα στη διαδικασία της
δημοσίευσης.
Βασική αρχή του νέου ευρωπαϊκού προγράμ-
ματος Ορίζοντας 2020 αποτελεί η υποχρέωση
για Ανοικτή Πρόσβαση σε έγκριτες επιστημονι-
κές δημοσιεύσεις (peer-reviewed), η οποία επε-
ξηγείται με σαφήνεια στο πλαίσιο των οδηγιών
για τους κανόνες συμμετοχής σε χρηματοδοτι-
κό πρόγραμμα, όπως επίσης και συμβόλαια των
έργων.
Η υποχρέωση:
Όλοι οι δικαιούχοι έργων που
χρηματοδοτούνται από τον Ορίζοντα 2020,
οφείλουν να καταθέτουν σε αποθετήρια τις
έγκριτες επιστημονικές δημοσιεύσεις που προ-
κύπτουν από μερικώς ή συνολικά από τη χρη-
ματοδότηση αυτή, καθώς και να εξασφαλίζουν
Ανοικτή Πρόσβαση σε αυτές. Το αρχείο που
μπορεί να κατατίθεται, θα πρέπει να είναι ηλε-
κτρονικό αντίγραφο της εκδοχής που έχει δη-
μοσιευτεί (τελική εκδοχή του εκδότη, συνήθως
ως αρχείο PDF), ή το τελικό έγκριτο χειρόγραφο
που έχει γίνει δεκτό προς δημοσίευση, συμπε-
ριλαμβάνοντας όλες τις μετατροπές από τη
διαδικασία αξιολόγησης, χωρίς τη διαμόρφω-
ση του εκδότη. Η κατάθεση σε αποθετήριο με
Ανοικτή Πρόσβαση πρέπει να γίνεται το ταυτό-
χρονα με τη δημοσίευση. Η Ανοικτή Πρόσβαση
μπορεί να καθυστερήσει, εάν υπάρχουν περιο-
ρισμοί από τον εκδότη, έως έξι μήνες (δώδεκα
στην περίπτωση των κοινωνικών και ανθρω-
πιστικών επιστημών). Οι δικαιούχοι θα πρέπει,
επίσης, να διασφαλίζουν ότι τα βιβλιογραφικά
μεταδεδομένα, τα οποία υποστηρίζουν τη δη-
μοσίευση, θα είναι ανοικτά προσβάσιμα και θα
έχουν συγκεκριμένη μορφή.
Τα αποθετήρια κατάθεσης:
Οι ερευνητές κα-
ταθέτουν τις εργασίες στο ιδρυματικό αποθε-
τήριο του οργανισμού στον οποίο εντάσσονται
ή σε θεματικό αποθετήριο ή συγκεντρωτικό
αποθετήριο, όπως, για παράδειγμα, το αποθε-
τήριο Zenodo, το οποίο έχει δημιουργηθεί στο
πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου OpenAIRE για
να εξυπηρετήσει ερευνητές που δεν διαθέτουν
ιδρυματικό αποθετήριο.
Δημοσιεύσεις με ανοικτή πρόσβαση:
Εάν ο
ερευνητής αποφασίσει να δημοσιεύσει σε πε-
ριοδικά με Ανοικτή Πρόσβαση (open access
journals), τα έξοδα δημοσίευσης είναι επιλέξι-
μες δαπάνες. Και σε αυτή την περίπτωση όμως,
ο ερευνητής είναι υποχρεωμένος να καταθέσει
την εργασία του σε αποθετήριο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτρέπει τους συγ-
γραφείς να διατηρούν τα πνευματικά τους δι-
καιώματα και να παρέχουν μη αποκλειστικές
άδειες στους εκδότες. Χρήσιμες επιλογές αδει-
οδότησης παρέχονται σε αυτό το πλαίσιο από
τις άδειες Creative Commons.
Ανοικτή Πρόσβαση στη Γνώση
Υποχρεώσεις των ερευνητών για
ανοικτή πρόσβαση
σε δημοσιεύσεις στον Ορίζοντα 2020
info
Open Access – European Commission
Guidelines on Open Access to
publications and research data in
Horizon 2020
Η νέα πολιτική για την αξιολόγηση της έρευνας
αλλάζει
το τοπίο της Ανοικτής Πρόσβασης στο Ηνωμένο Βασίλειο
info
Συμβούλιο Χρηματοδότησης της Ανώτατης Εκπαίδευσης της
Αγγλίας (HEFCE)
Ιστολόγιο LSE
