03- 05/2014
|
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
25
Αφιέρωμα
Το ΕΚΤ και η Ανοικτή Πρόσβαση στα Ερευνητικά Δεδομένα
η Europeana, το OpenAIRE / DRIVER, το DART
Europe και το CLAROS.
Ομοίως, το ΕΚΤ υιοθετεί πολιτικές ανοικτής
πρόσβασης τόσο μέσω των αποθετηρίων που
αναπτύσσει για τους πολιτιστικούς και ερευ-
νητικούς φορείς της χώρας, όσο και μέσω της
νέας υπηρεσίας για Ψηφιακές Βιβλιοθήκες
OpenΑΒΕΚΤ, με στόχο τη δημιουργία ενιαίων
καταλόγων ανοικτών μεταδεδομένων για το
πολιτιστικό και επιστημονικό ψηφιακό απόθε-
μα της χώρας. Οι δράσεις αυτές υλοποιούνται
στο πλαίσιο του έργου "Πλατφόρμα Παροχής
Υπηρεσιών Κατάθεσης, Διαχείρισης και Διάθε-
σης Ανοικτών Δεδομένων και Ψηφιακού Πε-
ριεχομένου"
) στο πλαίσιο
του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ψηφιακή
Σύγκλιση" (ΕΣΠΑ), με τη συγχρηματοδότηση
της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Ευ-
ρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Για την ανοικτή διάθεση δεδομένων χρησιμο-
ποιούνται τεχνολογίες ευρείας χρήσης, οικείες
σε προγραμματιστές που δεν είναι ειδικοί του
χώρου των ψηφιακών βιβλιοθηκών. Για παρά-
δειγμα, τα δεδομένα διατίθενται σε μορφότυ-
πα όπως XML, RDF μέσω προγραμματιστικών
διεπαφών βασισμένων κυρίως σε τεχνολογί-
ες του Παγκόσμιου Ιστού (HTTP, URIs, REST,
SPARQL). Η ανάκτηση και επεξεργασία των
δεδομένων μπορεί να πραγματοποιηθεί εύ-
κολα και γρήγορα με κοινά εργαλεία, προσιτά
στον μέσο μηχανικό λογισμικού. Ιδιαίτερη έμ-
φαση δίνεται στην ποιότητα των δεδομένων
και στη σύμπλευση με τις αρχές δημοσίευσης
πληροφορίας του Σημασιολογικού ιστού και
των Ανοικτών Διασυνδεδεμένων Δεδομένων.
Με τον τρόπο αυτό ενθαρρύνεται η βελτίωση
της ποιότητας των δεδομένων που διατίθενται
και ενισχύεται η δυνατότητα διασύνδεσης και
επανάχρησής τους.
Σημειώνεται ότι στο microsite
χρήστης μπορεί να γνωρίσει την Ανοικτή Στρα-
τηγική του ΕΚΤ και όλες τις δράσεις του φορέα
για την ανοικτότητα (openness).
Η ανοικτή πρόσβαση είναι η ελεύθερη, άμεση,
διαρκής και απαλλαγμένη από τέλη και τους
περισσότερους περιορισμούς πνευματικών
δικαιωμάτων διαδικτυακή πρόσβαση σε επι-
στημονικό περιεχόμενο (άρθρα, μονογραφίες,
ερευνητικά δεδομένα). Οι αναγνώστες μπο-
ρούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα το διατιθέ-
μενο υλικό για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς
και άλλους σκοπούς.
Ως "ερευνητικά δεδομένα", ειδικότερα, χαρα-
κτηρίζονται τα δεδομένα που χρησιμοποι-
ούνται ως βασικές πηγές στην ερευνητική
διαδικασία, π.χ. αριθμητικά δεδομένα, αρχεία
κειμένων, εικόνων και ήχων. Η ανοικτή πρό-
σβαση στα ερευνητικά δεδομένα συμβάλει
στη μακροχρόνια διατήρησή τους, στον έλεγ-
χο της ακρίβειάς τους, στη διαθεσιμότητά τους
για επαναχρησιμοποίηση από διαφορετικές
ερευνητικές ομάδες, ακόμα και από επιχειρή-
σεις ή το ευρύ κοινό, στην εντατικοποίηση της
έρευνας, αλλά και στον περιορισμό της αντι-
γραφής εργασιών χωρίς αναφορά στις πηγές.
Σε διεθνές επίπεδο η εργασία για τη δημιουρ-
γία βάσεων επιστημονικών δεδομένων εξοικο-
νομεί οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους
και επιφέρει αποτελέσματα υψηλών προδια-
γραφών και προστιθέμενης αξίας.
Η συζήτηση για την ανοικτή πρόσβαση στα
ερευνητικά δεδομένα δεν είναι νέα, καθώς
ήδη από το 2004 η Διακήρυξη του ΟΟΣΑ (την
οποία έχει υπογράψει και η Ελλάδα) ανακοίνω-
νε τη στήριξή της στην ανοικτή πρόσβαση στα
ερευνητικά δεδομένα, ενώ το 2007 ο ΟΟΣΑ
δημοσίευσε τις "Αρχές και Οδηγίες για την
πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα με δημό-
σια χρηματοδότηση". Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής
Ένωσης (ΕΕ) σημαντικό βήμα συνιστά η Σύστα-
ση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2012) για την
"
Πρόσβαση στην επιστημονική πληροφορία
και τη διαφύλαξή της". Στο πλαίσιο ειδικότε-
ρα του Ορίζοντα 2020 προβλέπεται πιλοτική
δράση για επιστημονικά δεδομένα στα οποία
βασίζονται δημοσιεύσεις σε συγκεκριμένες θε-
ματικές περιοχές.
Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), ως κε-
ντρικός φορέας οργάνωσης, τεκμηρίωσης,
πληροφόρησης και υποστήριξης σε θέματα
επιστήμης, έρευνας και τεχνολογίας υιοθετεί
και υποστηρίζει τις αρχές της κίνησης για την
ανοικτή πρόσβαση, διοργανώνοντας σειρά εκ-
δηλώσεων και συμβάλλοντας στη προώθηση
του σχετικού διαλόγου. Την τρέχουσα περίοδο
το ΕΚΤ υποστηρίζει και προωθεί την ανοικτή
πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα μέσω της
συμμετοχής του στα ευρωπαϊκά χρηματοδο-
Στο
πλαίσιο
του
RECODE
(
Policy
RECommendations for Open Access to
Research Data in Europe) το ΕΚΤ έχει αναλάβει
την επεξεργασία προτάσεων πολιτικής για την
ανοικτή πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα
οι οποίες θα απευθύνονται σε συγκεκριμένους
φορείς με κεντρικό ρόλο στην προώθηση της
ανοικτής πρόσβασης, όπως -μεταξύ άλλων- οι
φορείς χρηματοδότησης της έρευνας, τα πανε-
πιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, οι βιβλιο-
θήκες και οι εκδότες.
Ως συντονιστής του έργου PASTEUR4OA
(
Open Access Policy Alignment Strategies for
European Union Research) το ΕΚΤ καλείται να
αναπτύξει και να ενισχύσει τις πολιτικές ανοι-
κτής πρόσβασης σε εθνικό επίπεδο και να υπο-
στηρίξει το συντονισμό τους μεταξύ κρατών
μελών, μέσω μιας σειράς αλληλοενισχυόμενων
δράσεων και μετρήσιμων στόχων, λαμβάνο-
ντας υπόψη την πρόσφατη σύσταση της Επι-
τροπής και την πολιτική του προγράμματος
της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την έρευνα και την
καινοτομία "Ορίζοντα 2020" αναφορικά με την
πρόσβαση στη χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ
έρευνα. Στο πλαίσιο του έργου προβλέπεται
ειδικότερα η σύσταση ενός δικτύου εθνικών
κέντρων τα οποία θα αναλάβουν την προώ-
θηση της ανοικτής πρόσβασης στη βάση ενός
κοινού προγράμματος δράσεων κάτω από την
επίβλεψη και καθοδήγηση των εταίρων του
έργου.
info
Αναθεωρημένη Οδηγία για την Περαι-
τέρω Χρήση της Δημόσιας Πληροφο-
ρίας
Οι πολιτικές και οι δράσεις της Ευ-
ρωπαϊκής Επιτροπής για τα Ανοικτά
Δεδομένα
European Union Open Data Portal
ePSIplatform – Europe's One-Stop
Shop on Public Sector Information
(
PSI) Re-use
