Basic HTML Version
11-12/2008
Ι
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
2 1
συνέντευξη
Ανοικτή Πρόσβαση και Πνευματικά
Δικαιώματα: θεωρείτε πως υπάρχει
αντίθεση μεταξύ των δύο αυτών
εννοιών;
Απολύτως καμία! Στην πραγματικότητα,
η Ανοικτή Πρόσβαση δεν θα μπορούσε
να λειτουργήσει χωρίς την ύπαρξη πνευ-
ματικών δικαιωμάτων (εκ μέρους εκδο-
τών ή/και συγγραφέων), επειδή τόσο η
επιστήμη όσο και η επιστημοσύνη, η πνευ-
ματική κατάρτιση ενός ατόμου, έχουν ανά-
γκη (και) από την απόδοση της πατρότη-
τας ενός έργου. Το θέμα είναι ότι αυτό δεν
προστατεύει τα έργα τύπου public domain,
έργα, δηλαδή, για τα οποία δεν υπάρχουν
πνευματικά δικαιώματα. Η Ανοικτή Πρό-
σβαση δεν χρειάζεται πνευματικά δικαι-
ώματα, για να θεμελιώσει το δικαίωμα
του δημιουργού επάνω στο έργο του.
Ύστερα, οι ίδιοι οι συγγραφείς μπορούν
να επιλέξουν την αποδέσμευση ορισμέ-
νων από τα δικαιώματά τους για να δια-
σφαλιστεί η καλύτερη δυνατή πρόσβαση
και ελεύθερη επαναχρησιμοποίηση της
δουλειάς τους και από άλλους ενδιαφε-
ρόμενους. Αυτά ακριβώς είναι τα θέματα
που ρυθμίζουν τα Creative Commons,
επιτρέποντας τη δημιουργία αδειών που
προστατεύουν τις ανάγκες της επιστημο-
νικής και ακαδημαϊκής κοινότητας (οι οποί-
ες, εξάλλου, δεν είναι άμεσα οικονομι-
κές, αλλά έχουν να κάνουν με τη διαφάνεια
και το κύρος), καθώς και τις ανάγκες των
αναγνωστών αυτών των ερευνητικών απο-
τελεσμάτων.
Πώς προδιαγράφεται το μέλλον στο
χώρο της Ανοικτής Πρόσβασης;
H Aνοικτή Πρόσβαση δεν πρόκειται πλέ-
ον να εξαφανιστεί. Το τι θα συμβεί ακρι-
βώς στο μέλλον, θα είναι το αποτέλεσμα
μιας παρατεταμένης διαπραγμάτευσης
μεταξύ της ανάγκης να λειτουργεί κατά
τον καλύτερο δυνατό τρόπο η επιστήμη,
και της ισχύος ορισμένων εκδοτών και διε-
θνών επιστημονικών ενώσεων που θέλουν
να διατηρήσουν την σημερινή τους εξου-
σία, καθώς και την πρόσβασή τους σε δια-
δικασίες που τους αποφέρουν κέρδους.
Οι τελευταίοι, κατά τη γνώμη μου, θα πρέ-
πει είτε να αποσυρθούν, συνεπώς να εξα-
λειφθούν, είτε να συμπεριφέρονται με πιο
μετρημένο και υπεύθυνο τρόπο. Η περίο-
δος, πάντως, κατά την οποία ορισμένοι
εκδότες επιστημονικών άρθρων είχαν τη
δυνατότητα να κερδίζουν ως και 40% (προ
φόρων), νομίζω πως τελείωσε.
Πώς βλέπετε το ρόλο της Internet
Society, σήμερα -σε σχέση με την
Ανοικτή Πρόσβαση πάντοτε- καθώς
και του Open Society Institute, στο
οποίο και δραστηριοποιείστε;
Όσον αφορά την Internet Society, αυτή
δεν παίζει και πολύ μεγάλο ρόλο στα
θέματα της Ανοικτής Πρόσβασης. Ενδια-
φέρεται πολύ περισσότερο (και δικαίως)
για ζητήματα ουδετερότητας στο Διαδί-
κτυο, καθώς και για άλλα παρόμοια θέμα-
τα. Το Open Society Institute (OSI) έπαι-
ξε πολύ σημαντικό ρόλο στην αρχική φάση
της Ανοικτής Πρόσβασης, επιθυμώντας να
βοηθήσει τους "ακτιβιστές" να οργανω-
θούν σε ένα κίνημα. Δαπανήθηκαν τότε
αρκετά εκατομμύρια δολάρια για την υπο-
στήριξη σειράς δραστηριοτήτων στον τομέα
αυτό (DOAJ, Opendoar, PLoS, κ.ά.). Σήμε-
ρα, το OSI επικεντρώνεται περισσότερο
στον χώρο του ελεύθερου εκπαιδευτικού
υλικού, συμπεριλαμβανομένων των εγχει-
ριδίων για τα κολλέγια.
λύσουν οι βιβλιοθηκονόμοι. Εκείνοι, επί-
σης, θα πρέπει να αναμορφώσουν το αντι-
κείμενο της εργασίας τους όσον αφορά την
παροχή βοήθειας προς το κοινό και υπο-
στήριξης των επισκεπτών της βιβλιοθήκης,
ώστε να πλοηγούνται, να αναζητούν και
να ανακτούν τις πληροφορίες που επιθυ-
μούν, δημιουργώντας καινούργια γνώση.
Αυτό σημαίνει ότι οι βιβλιοθήκες οφείλουν
κι αυτές να εμπλακούν στην υπόθεση της
ψηφιοποίησης της πληροφορίας. Στην πραγ-
ματικότητα, πιστεύω ότι -υπό προϋποθέ-
σεις (σε κάποιο βαθμό και για ορισμένες
κατηγορίες εγγράφων)- οι βιβλιοθήκες θα
γίνουν οι ίδιες ψηφιακοί εκδότες – κάτι που
ισχύει ήδη για τον τομέα των διατριβών.
Ιδρύσατε το πρώτο ακαδημαϊκό ηλε-
κτρονικό περιοδικό στον Καναδά, το
1991. Σήμερα, είναι αρκετό το -συμ-
βατό με τις αρχές της Ανοικτής Πρό-
σβασης- περιεχόμενο, που μπορεί
να βρει κάποιος σήμερα;
Κοιτάξτε, οι κατάλογοι με έργα, τα οποία
συμβαδίζουν με τις αρχές της Ανοικτής
Πρόσβασης, υπάρχουν ήδη, αλλά χρει-
άζονται περαιτέρω ανάπτυξη. Αυτή τη στιγ-
μή βλέπω ποικίλες τάσεις, οι οποίες κινού-
νται παράλληλα:
•
Κατάλογοι περιοδικών, τα οποία είναι
προσπελάσιμα στους ερευνητές μέσω
Ανοικτής Πρόσβασης: DOAJ - Directory
of Open Access Journals (www.doaj.org):
3.824 περιοδικά Ανοικτής Πρόσβασης
– 249.362 άρθρα, Open J -Gate
(www.openj-gate.com): 4.745 περιο-
δικά Ανοικτής Πρόσβασης (2.585 Peer-
Reviewed).
•
Κατάλογοι αποθετηρίων: The Directory
of Open Access Repositories – Opendoar,
Πανεπιστήμιο Νότ ιγχαμ, Βρετανία
(www.opendoar.org), Registry of Open
Acces s Repos i tor i es – ROAR
(roar.eprints.org): 1.241 αποθετήρια
•
Portal sites ανά κατηγορία εγγράφων:
The Scientific Electronic Library Online
– SciELO (www.scielo.br) στη Λατινική
Αμερική, Research Papers in Economics
– RepEc (repec.org) για την οικονομία,
καλύπτοντας 64 χώρες, 275.000 work-
ing papers, 387.000 άρθρα περιοδι-
κών, 4.500 βιβλία και κατάλογοι, 10.800
επαφές φορέων κ.ά. και ArXiv (arx-
iv.org) με 517.807 e-prints για φυσι-
κή, μαθηματικά, επιστήμη υπολογι-
στών, μοριακή βιολογία, στατιστική κ.ά.
•
Μηχανές αναζήτησης : η Goog l e
(www.google.com), φυσικά, είναι παρού-
σα, ιδίως με το Google Scholar (schol-
ar.google.com), αλλά υπάρχει και το
OAISTER – Union catalog of digital
resources (www.oaister.org), με 19.499.841
εγγραφές σήμερα, καθώς επίσης και
μεγάλος αριθμός εγγράφων μεταξύ των
ιδρυματικών αποθετηρίων.
i
Kαθηγητής Jean-Claude Guédon
"Η επιστημονική
έρευνα
και η ακαδημαϊκή
εργασία θα πρέπει
να είναι συμβατές
με τις αρχές
της Ανοικτής
Πρόσβασης."
Εμπλέκεστε ενεργά στην κίνηση για
το ανοικτό λογισμικό και είστε μέλος,
μεταξύ άλλων, της γαλλόφωνης ένω-
σης AFUL (Association Francophone
des Uti l isateurs de Linux et des
Logiciels Libres - French speaking
Linux and Libre Software Users"
Association, www.aful.org). Τι γίνε-
ται γενικά με τα συστήματα Ανοικτής
Πρόσβασης και την ηλεκτρονική
έρευνα (e-research);
Αν κάποιος θεωρήσει την επιστημονική
και γενικότερα την ακαδημαϊκή διαδικα-
σία σαν μια "βαθιά συνομιλία σε όλο το
εύρος του χώρου και του χρόνου", και
αν η ποιότητα αυτού που παράγεται σε
μια δεδομένη χρονική στιγμή είναι συνάρ-
τηση των πληροφοριών που μπορεί κάποι-
ος να αξιοποιήσει, καθίσταται σαφές ότι
ο μόνος τρόπος για να πραγματοποιηθεί
η επιστημονική έρευνα και γενικά η ακα-
δημαϊκή εργασία όσο καλύτερα γίνεται,
είναι να είναι και οι δύο, συμβατές με τις
αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης.