20
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ | 06- 08/2013
Το σεμινάριο του ευρωπαϊκού έργου OpenAIRE
(Open Access Infrustructure for Research in
Europe) σε συνεργασία με το LIBER (Ligue des
Bibliothèques Européennes de Recherche -
Association of European Research Libraries),
που πραγματοποιήθηκε στις 28 Μαΐου στη Γάν-
δη, είχε ως στόχο τη διερεύνηση του ρόλου των
βιβλιοθηκών αναφορικά με τη συλλογή, διαχεί-
ριση και μακροχρόνια διατήρηση των επιστημο-
νικών δεδομένων. Τα επιστημονικά δεδομένα,
ως επί το πλείστον, συλλέγονται και αναλύονται
από τους ερευνητές, ενώ στο κοινό δημοσιοποι-
ούνται μόνο τα αποτελέσματα της έρευνας μέσα
από τις επιστημονικές δημοσιεύσεις που πραγ-
ματοποιούν οι ερευνητές.
Γίνεται όμως, ολοένα και πιο αντιληπτό ότι η
δημοσίευση των πρωτογενών ερευνητικών δε-
δομένων είναι σημαντική για πολλούς λόγους.
Υπάρχουν, π.χ. περιοχές έρευνας όπου τα δεδο-
μένα που έχουν συλλεχθεί είναι μοναδικά και
η επανάληψη του πειράματος δεν μπορεί να
αναπαραχθεί ακριβώς μέσα στις ίδιες συνθήκες.
Είναι, ακόμη, σημαντικά για την επανάληψη και
επαλήθευση ενός πειράματος, για χρήση στην
εξελικτική διερεύνηση ενός ζητήματος και στη
διεπιστημονική έρευνα. Τα επιστημονικά δεδο-
μένα έχουν μία αυτούσια σημασία και χρήζουν
επιμέλειας, μακροχρόνιας διατήρησης και ανά-
δειξης.
Τα επιστημονικά δεδομένα παρουσιάζουν μία
μεγάλη πολυπλοκότητα ανάλογα με τον επιστη-
μονικό τομέα από τον οποίο προέρχονται και
τις πρακτικές έρευνας που ακολουθούνται, και
μπορεί να περιλαμβάνουν ετερογενή δεδομένα,
όπως μετρήσεις, χάρτες, ακόμη και οπτικοα-
κουστικό υλικό. Όπως ειπώθηκε στο σεμινάριο,
τα αποθετήρια έχουν να διαχειριστούν τόσο
διαφορετικά δεδομένα όπως πληροφορίες που
αφορούν τη δημόσια υγεία, 3D αναπαραστάσεις
δεινοσαύρων ή βίντεο που καταγράφουν κα-
βούρια σε μάχη.
Στο σεμινάριο παρουσιάστηκαν παραδείγματα
επιστημονικών ροών εργασίας, μέθοδοι διαχεί-
ρισης επιστημονικών δεδομένων, έργα και απο-
θετήρια όπως το Zenodo που εξειδικεύονται
στη διαχείριση επιστημονικών δεδομένων, κλπ.
Ορισμένα από τα ζητήματα και τα συμπεράσμα-
τα που αναδείχθηκαν στο σεμινάριο είναι τα
εξής:
- η προώθηση της σημασίας της σωστής τεκμη-
ρίωσης των βάσεων δεδομένων από τους ίδιους
τους ερευνητές
- η απόδοση μοναδικών προσδιοριστών από
τα αποθετήρια στις βάσεις δεδομένων ώστε να
διευκολύνεται η αναφορά σε αυτά, η ευρεσιμό-
τητα και η επανάχρησή τους
- η ευαισθητοποίηση των ερευνητών για τη ση-
μασία της κατάθεσης των δεδομένων της έρευ-
νάς τους σε αποθετήρια ανοικτής πρόσβασης
- η δημιουργία προτυποποιημένων μεθόδων δι-
αχείρισης των επιστημονικών δεδομένων
- η αναφορά στον δημιουργό της βάσης δεδο-
μένων ως κίνητρο για την κατάθεση των δεδο-
μένων
Οι ερευνητές θα πρέπει να κάνουν την τεκμη-
ριωμένη κατάθεση των δεδομένων τους μέρος
της ερευνητικής τους διαδικασίας. Οι βιβλιοθή-
κες θα πρέπει να φροντίζουν για τις μεθόδους,
τα εργαλεία και τη διαδικασία της διαχείρισης,
συντήρησης και ανάδειξης των δεδομένων. Θα
πρέπει, ακόμη, να προσφέρουν καθοδήγηση
και βοήθεια αναφορικά με τα νομικά ζητήμα-
τα που μπορεί να εγείρονται και που μπορεί να
αφορούν πνευματικά ή προσωπικά δεδομένα.
Τέλος, η ανάδειξη των στατιστικών της χρήσης
των δεδομένων από άλλους ερευνητές μπορεί
να αποτελέσει σημαντικό κίνητρο δημοσίευσης
των δεδομένων.
Ανοικτή Πρόσβαση στη Γνώση
Τρεις μεγάλοι οργανισμοί οι οποίοι προωθούν
την Ανοικτή Πρόσβαση διατύπωσαν σε κοινή
δήλωσή τους τις συστάσεις τους σχετικά με
την πιλοτική δράση που προωθεί η Ευρωπαϊκή
Επιτροπή για τα ερευνητικά δεδομένα που θα
παράγονται στο πλαίσιο του νέου χρηματοδο-
τικού προγράμματος για την έρευνα και την
καινοτομία, Horizon 2020.
Τα έργα τα οποία χρηματοδοτούνται από την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμ-
βούλιο Έρευνας (ERC) παράγουν πληθώρα
ερευνητικών δεδομένων (π.χ. από πειράματα,
προσομοιώσεις και ερωτηματολόγια). Πρόκει-
ται, κατά κανόνα, για μικρές συλλογές δεδομέ-
νων (datasets) τα οποία βρίσκονται διασκορπι-
σμένα σε αποθετήρια και σκληρούς δίσκους σε
όλη την Ευρώπη.
Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το πιλοτικό πρό-
γραμμα στόχο έχει να ενισχύσει μία κουλτούρα
συμμετοχής μεταξύ ερευνητών και να διευκο-
λύνει την επανάχρηση της πληροφορίας και
την επιστήμη που βασίζεται σε δεδομένα, με
την καταγραφή, ανακάλυψη, πρόσβαση και
επανάχρηση των ερευνητικών δεδομένων, και
τη διασύνδεσή τους με τις υπάρχουσες διεθνείς
πρωτοβουλίες.
Οι τρεις φορείς αναγνωρίζουν τη σημασία της
πιλοτικής δράσης για τη συνολική ενίσχυση του
οικοσυστήματος των ερευνητικών δεδομένων,
και προβαίνουν στις εξής συστάσεις:
Η πιλοτική δράση καλύπτει όλα τα ερευνητικά
δεδομένα και συναφή μεταδεδομένα τα οποία
προκύπτουν από έργα χρηματοδοτούμενα από
την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για την ενίσχυση της
ανακάλυψης και τον έλεγχο των αποτελεσμά-
των της έρευνας, κατάλληλα μεταδεδομένα
πρέπει να συνοδεύουν όλες τις συλλογές δε-
δομένων, ανεξάρτητα από το εάν μια συλλογή
δεδομένων θα γίνει διαθέσιμη με Ανοικτή Πρό-
σβαση. Τα αποθετήρια δεδομένων μπορούν να
υποστηρίζουν την αποθήκευση παραδοτέων
και αναφορών σχετικών με ένα έργο, συμπλη-
ρωματικά προς τα ερευνητικά δεδομένα.
Όλα τα ερευνητικά δεδομένα πρέπει να κατα-
γράφονται σε μητρώα και να κατατίθενται του-
Κοινή δήλωση
OpenAIRE, LIBER & COAR
για τα Ανοικτά
Ερευνητικά Δεδομένα
Σεμινάριο για τα
επιστημονικά δεδομένα
και τον
ρόλο
των βιβλιοθηκών
info
Joint OpenAIRE/ LIBER "DealingwithData
- what’s the role for the library?"
ΟpenAIRE
LIBER
