10
καινοτομια
ερευνα & τεχνολογια | 09 - 11/2017
Αξιοποιώντας την Έρευνα
H Ελλάδα συμμετέχει πλέον στο
ερευνητικό πρόγραμμα
αεροναυπηγικής Clean Sky 2
Έφυγε από τη ζωή ο κορυφαίος βιολόγος
Φώτης Καφάτος
Ο Φώτης Καφάτος, ένας από τους σημαντι-
κότερους βιολόγους στον κόσμο, κορυφαίος
δάσκαλος και ερευνητής, απεβίωσε το Σάββα-
το 18 Νοεμβρίου 2017. Ο Φ. Καφάτος ήταν ο
πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβου-
λίου Έρευνας, ο δημιουργός του Ινστιτούτου
Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του
ΙΤΕ, ενώ διετέλεσε καθηγητής στο Πανεπιστή-
μιο Harvard και στο Imperial College, καθώς και
στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Κρήτης.
Θεμελιωτής της Μοριακής Βιολογίας στην Ελ-
λάδα, ο Φ. Καφάτος ήταν ένας από τους πρω-
τοπόρους στην παγίωση της μοριακής προσέγ-
γισης στην έρευνα, καθώς και στην ανάπτυξη
και καθιέρωση της τεχνολογίας του ανασυν-
δυασμένου DNA. Συνέβαλε καθοριστικά στην
επανάσταση που έφερε η Μοριακή Βιολογία
στις Βιοεπιστήμες.
Ο Φ. Καφάτος γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης
τις 16 Απριλίου 1940 και από νωρίς διακρίθηκε
για την ευφυΐα του. Αποφοίτησε από το Λύκειο
"Ο Κοραής" και έφυγε αμέσως για σπουδές στις
ΗΠΑ με υποτροφία. Απέκτησε το πτυχίο Ζωο-
λογίας από το Πανεπιστήμιο Cornell το 1961
και ένα χρόνο αργότερα το Μάστερ Βιολογίας
από το Πανεπιστήμιο Harvard, όπου παρέμει-
νε για τη διδακτορική διατριβή του, την οποία
ολοκλήρωσε το 1965. Την ίδια χρονιά εξελέγη
επίκουρος καθηγητής στο πανεπιστήμιο, ενώ
το 1969 έγινε ο νεαρότερος τακτικός καθηγη-
τής θετικών επιστημών του Harvard, σε ηλικία
μόλις 29 ετών.
Από το 1972 μέχρι το 1982 διατέλεσε καθηγη-
τής Βιολογίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών και
από το 1982 καθηγητής Βιολογίας στο πανε-
πιστήμιο Κρήτης, θέτοντας τις βάσεις για την
ανάπτυξη της Μοριακής Βιολογίας στη χώρα
μας. Το 1982 ίδρυσε το Ινστιτούτο Μοριακής
Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας, του οποίου ήταν
πρόεδρος μέχρι το 1993, στο Ίδρυμα Τεχνολο-
γίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο Κρήτης.
Την περίοδο 1993-2005 ήταν γενικός διευθυ-
ντής του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής
Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊλδεβέργη, θέση που
διατήρησε για δύο θητείες συμβάλλοντας στην
ανανέωση και επέκταση του EMBL. Το 2005
εκλέχθηκε καθηγητής Ανοσογονιδιωματικής
στο Imperial College του Λονδίνου, ενώ πρωτο-
στάτησε στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Συμ-
βουλίου Έρευνας (European Research Council),
και υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος του Επιστημο-
νικού του Συμβουλίου (2006-2010).
Ο Φώτης Καφάτος στην επιστημονική διαδρο-
μή του έκανε πολλές σημαντικές ανακαλύψεις
στη μοριακή βιολογία και στη γενετική, αφήνο-
ντας το αποτύπωμά του τόσο στη θεωρητική
όσο και στην εφαρμοσμένη βιολογία. Υπήρξε
ένας από τους θεμελιωτές των προγραμμάτων
ανάγνωσης του DNA των εντόμων, μεταξύ των
οποίων και του κουνουπιού, φορέα της ελονο-
σίας στον άνθρωπο.
Θεμελίωσε το πρόγραμμα της χαρτογράφη-
σης και αλληλούχισης του γονιδιώματος της
Drosophila melanogaster, ενώ τη δεκαετία
2000 – 2010 υπήρξε πρωτοπόρος στην απο-
κρυπτογράφηση του γονιδιώματος του κου-
νουπιού-φορέα της ελονοσίας (Anopheles
gambiae) στον άνθρωπο. Συνέβαλε καθοριστι-
κά στην ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων για την
καταπολέμηση της ελονοσίας. Επίσης, ασχολή-
θηκε ενεργά με τη προώθηση της έρευνας και
της επιστημονικής εκπαίδευσης στον αναπτυσ-
σόμενο κόσμο.
Το επιστημονικό του έργο έχει αναγνωριστεί
μέσα από πολυάριθμα μετάλλια, τιμητικούς
τίτλους και αξιώματα καθηγητή και μέλους σε 9
Ακαδημίες, ανάμεσα στις οποίες η Εθνική Ακα-
δημία Επιστημών των ΗΠΑ, η Royal Society of
London, η Γαλλική Ακαδημία Επιστημών και η
Ποντιφική Ακαδημία Επιστημών. Οι δημοσιευ-
μένες επιστημονικές εργασίες του που αναφέ-
ρονται στην PubMed είναι εντυπωσιακές τόσο
από πλευράς ποσότητας (υπερβαίνουν τις 350)
όσο και από πλευράς ποιότητας (έχουν δημο-
σιευθεί στα πλέον έγκυρα επιστημονικά περι-
οδικά).
Προς τιμήν του, η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπι-
στημόνων (ΠΕΒ) έχει θεσμοθετήσει τον θεσμό
"Βραβείο Αριστείας στη Βιολογία - Φώτης Κα-
φάτος", το οποίο απονέμεται κάθε δύο χρόνια
σε νέου/ες επιστήμονες για το ερευνητικό τους
έργου κυρίως εντός της Ελλάδας, ως συμβολική
τιμή στον διεθνώς καταξιωμένο βιολόγο ερευ-
νητή και δάσκαλο.
Μνημόνιο Συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο
μεταξύ της Ελλάδας και της Πρωτοβουλίας
Clean Sky 2 – Joint Undertaking (CS2JU) υπε-
γράφη στις 21 Νοεμβρίου 2017 στο αμφιθέ-
ατρο του Ινστιτούτου Παστέρ. Το Μνημόνιο
υπέγραψαν από την πλευρά της Ελλάδας η
Γενική Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογί-
ας, Πατρίτσια Κυπριανίδου, και ο Executive
Director της CS2JU, Tiit Jürimäe. Ακολούθησε
ενημέρωση για το Πρόγραμμα, τις θεματικές
ενότητες, τις τρέχουσες προκηρύξεις και τις
δυνατότητες συμμετοχής από τον Χ. Βασιλά-
κο, Senior Policy Officer, Clean Sky 2 JU. Στην
εκδήλωση παρευρέθηκαν ερευνητές από ΑΕΙ
και Ερευνητικά Κέντρα, καθώς και ενδιαφε-
ρόμενες εταιρείες, ανάμεσα στις οποίες και η
Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία.
Η χρηματοδότηση του προγράμματος υλο-
ποιείται μέσω συνέργειας του "Ορίζοντα
2020" με τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και
Επενδυτικά Ταμεία (ESIF) και στο πλαίσιο
αυτό, η Ελλάδα θα διαθέσει κατ’αρχήν 2 εκατ.
ευρώ από το ΕΣΠΑ 2014-2020. Το πρόγραμμα
αναμένεται να συμβάλλει στην ενίσχυση του
ελληνικού οικοσυστήματος έρευνας και ανά-
πτυξης που δραστηριοποιείται στον τομέα
της αεροναυπηγικής.
Η Πρωτοβουλία Clean Sky 2 είναι το μεγα-
λύτερο ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα
στον τομέα της αεροναυτικής – αεροναυπη-
γικής που χρησιμοποιεί καινοτόμες τεχνο-
λογίες αιχμής για τη μείωση των εκπομπών
CO2 και του θορύβου που προκαλείται από
Δελτίο τύπου ΙΤΕ
Συνέντευξη Φώτη Καφάτου
στο περιοδικό Καινοτομία,
Έρευνα & Τεχνολογία, τεύχος 56
info
