28
καινοτομια
ερευνα & τεχνολογια | 12/2016 - 02/2017
Ανοικτή Πρόσβαση στη Γνώση
Ανοικτή πρόσβαση στις φωτογραφίες της, στα video και σε επιλεγμένα
δεδομένα προσφέρει πλέον o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος
(European Space Agency, ESA). Για περισσότερες από δύο δεκαετίες η ESA
μοιράζεται τεράστιες ποσότητες πληροφόρησης, εικόνων και δεδομένων
με επιστήμονες, ΜΜΕ και το κοινό, μέσω ψηφιακών πλατφορμών, όπως
το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και το γεγονός ότι η ESA
ακολουθεί μια τακτική Aνοικτής Πρόσβασης όσον αφορά τη διαχείριση
της πληροφόρησης, αυξάνει την πληροφόρηση αυτή.
Πιο συγκεκριμένα, η νέα τακτική Ανοικτής Πρόσβασης για τις πληροφορί-
ες και τα δεδομένα της ESA θα διευκολύνει εφεξής την ευρεία χρήση και
επανάχρηση του υλικού από το κοινό, τα ΜΜΕ, τους εκπαιδευτικούς, τους
συνεργάτες, αλλά και οποιονδήποτε άλλον θέλει να το αξιοποιήσει. Όσον
αφορά το είδος του περιεχομένου με ανοικτή πρόσβαση, σε πρώτη φάση
δίνεται προτεραιότητα σε υλικό που είτε ανήκει εξολοκλήρου στην ESA ή
σε υλικό που ναι μεν έχει παραχθεί σε συνεργασία με άλλους φορείς, αλλά
με ξεκάθαρα πνευματικά δικαιώματα των τρίτων.
"Η εξέλιξη αυτή όσον αφορά την ανοικτή πρόσβαση σε φωτογραφίες,
πληροφορίες και γνώση είναι ένα σημαντικό στοιχείο του στόχου μας
να ενημερώσουμε, να καινοτομήσουμε και να αλληλεπιδράσουμε στο
landscape Space 4.0", δήλωσε ο JanWoerner, Γενικός Διευθυντής της ESA.
Η ESA έχει επίσης αποφασίσει να διαθέσει και άλλο περιεχόμενο σύμ-
φωνα με τις άδειες και τα εργαλεία πνευματικών δικαιωμάτων Creative
Commons IGO, από κοινού με άλλους διακυβερνητικούς οργανισμούς
όπως είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η UNESCO και ο Παγκόσμιος
Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας. Αυτού του είδους οι άδειες έχουν
σχεδιαστεί προς χρήση ειδικά για διακυβερνητικούς οργανισμούς και
επιτρέπουν για παράδειγμα οι φωτογραφίες να χρησιμοποιούνται ευρέως
από την Wikipedia και τα αποθετήρια πολυμέσων Wikipedia Commons.
Τα τελευταία δύο χρόνια η ESA έχει δοκιμάσει τη χρήση των αδειών CC BY-
SA IGO και έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων φωτογραφίες από τη διάσημη
αποστολή Rosetta της ESA που μελετά τον κομήτη 67P/Τσουριούμοφ-Γκε-
ρασιμένκο και φωτογραφίες από τονΆρη. OMarco Trovatello, από την ESA
πιστεύει ότι "η ελεύθερη και ανοικτή πρόσβαση στη γνώση, την πληροφό-
ρηση και τα δεδομένα της ESA, αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο αναφορικά
με τη σύνδεσή μας με το ευρύ κοινό και τις κοινότητες χρηστών και συνε-
πώς συμβάλλουν στην κοινωνική προσφορά".
Σημειώνεται ότι τα Creative Commons είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργα-
νισμός που έχει ως βασικό στόχο την υποστήριξη του ανοικτού και προ-
σβάσιμου διαδικτύου, καθώς και τη χρήση, διανομή και αξιοποίηση της
γνώσης και της δημιουργικότητας, μέσω ελεύθερων αδειών. Για την προ-
ώθηση των στόχων των Creative Commons εργάζονται εθελοντές σε 70
χώρες, στις οποίες έχουν ήδη προσαρμοστεί οι άδειες Creative Commons.
Τα Creative Commons International και οι εθελοντές επικεφαλείς των τοπι-
κών ομάδων είναι ανεξάρτητες και ξεχωριστές οντότητες, ωστόσο συνερ-
γάζονται και συνεισφέρουν εξίσου στην προώθηση της υιοθέτησης των
αδειών και των εργαλείων που προσφέρουν τα Creative Commons.
Η ιδέα πίσω από τα Creative Commons είναι ότι ορισμένοι δημιουργοί
μπορεί να μη θέλουν να εξασκήσουν όλα τα δικαιώματα πνευματικής
ιδιοκτησίας που αυτοδικαίως αποκτούν από το νόμο. Οι άδειες Creatice
Commons αποτελούν έναν εύκολο και αξιόπιστο τρόπο να μετατραπεί ο
αυστηρός νομικός όρος "υπό την επιφύλαξη παντός νομίμου δικαιώμα-
τος", σε "υπό την επιφύλαξη κάποιων δικαιωμάτων" (Some rights reserved)
ή ακόμα και "χωρίς επιφύλαξη κανενός δικαιώματος" (No rights reserved).
Ανοικτή Πρόσβαση (Open Access) είναι η ελεύθερη, άμεση, διαρκής και
απαλλαγμένη από τέλη και τους περισσότερους περιορισμούς πνευμα-
τικών δικαιωμάτων διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό ακαδημαϊκό και
επιστημονικό περιεχόμενο. Οι αναγνώστες μπορούν να χρησιμοποιούν
ελεύθερα το διαθέσιμο υλικό για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους
σκοπούς.
Η Ανοικτή Πρόσβαση βελτιώνει την ποιότητα της έρευνας, επιταχύνει την
επιστημονική πρόοδο και ενισχύει την καινοτομία. Αποτελεί σημαντικό
"συνεργάτη" και "διευκολυντή" της ESA και άλλων διεθνών οργανισμών
όσον αφορά τη χρήση και την περαιτέρω ανάπτυξη των αδειών. Περισσό-
τερες, μάλιστα, πληροφορίες για την Ανοικτή Πρόσβαση παρέχονται στον
ελληνικό δικτυακό τόπο
που ανέπτυξε και ενημερώ-
νει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) καθώς και στο σχετικό blog.
info
Ανοικτή Πρόσβαση στην ESA
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος-ESA
Ελληνική ιστοσελίδα ESA
Ανοικτή Πρόσβαση σε φωτογραφίες, βίντεο και δεδομένα
παρέχει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA)
Πρόσφατη έκθεση της Science Europe "Open
Access Publishing Policies in Science Europe
Member Organisations: Key Results from
Science Europe and Global Research Council
Surveys" παρουσιάζει τις προσπάθειες που
έχουν γίνει από δημόσιους φορείς και χρη-
ματοδότες έρευνας για την υιοθέτηση πο-
λιτικών ανοικτής πρόσβασης στη βάση των
αποτελεσμάτων των ερευνών που διεξήγαγε
το 2012 και το 2014.
Η έκθεση κάνει επίσης αναφορά στις προ-
κλήσεις που αντιμετωπίζουν οι φορείς κατά
τη διαδικασία μετάβασης σε καθεστώς πλή-
ρους ανοικτής πρόσβασης στις δημοσιεύσεις
έως το 2020, σε ευθυγράμμιση με τα συμπε-
ράσματα του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ
(Μάιος 2016).
Όπως προκύπτει από την έκθεση, το σύνολο
των οργανισμών που μετείχαν στην έρευνα
έχουν υιοθετήσει πολιτικές ανοικτής πρό-
σβασης (υποχρεωτικές ή μη) ή βρίσκονται σε
διαδικασία υιοθέτησης σχετικών πολιτικών.
Μικρός αριθμός φορέων έδειξε αποκλειστι-
κή προτίμηση για τον πράσινο δρόμο Ανοι-
κτής Πρόσβασης (αυτοαρχειοθέτηση-απο-
θετήρια), ενώ κανένας δεν είχε αποκλειστική
προτίμηση στον χρυσό δρόμο (περιοδικά).
Τα αποθετήρια γίνονται αντιληπτά ως βασι-
Έκθεση της Science Europe για τις
πολιτικές
Ανοικτής Πρόσβασης
