12/2014 - 02/2015 |
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
23
Αφιέρωμα
Στις 15 και 16 Ιανουαρίου 2015 διοργανώθηκε
από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) το 4ο
Διεθνές Συνέδριο "Ανοικτή Πρόσβαση@ΕΚΤ"
με τίτλο "Η Ανοικτή Πρόσβαση στα Ερευνητικά
Δεδομένα ως μοχλός για την Ανοικτή Επιστή-
μη", που ήταν ταυτόχρονα και το τελικό συνέ-
δριο του ευρωπαϊκού έργου RECODE (Policy
Recommendations for Open Access to Research
data) στο οποίο το ΕΚΤ συμμετέχει ως εταίρος.
Το Συνέδριο, ήταν μια ακόμη δράση του ΕΚΤ για
την ενίσχυση της πολιτικής της Ανοικτής Πρό-
σβασης και αναδεικνύει τη συμβολή, την ενερ-
γή δραστηριότητα και τις αναπτυξιακές δράσεις
του φορέα σε αυτόν τον τομέα.
Το Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στο Εθνι-
κό Ίδρυμα Ερευνών αποτέλεσε σημείο συνά-
ντησης, συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων
μεταξύ όσων ενδιαφέρονται να ενημερωθούν
για τις εξελίξεις και τις τρέχουσες πολιτικές για
την Ανοικτή Πρόσβαση στα ερευνητικά δεδο-
μένα στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Με
κύριο άξονα την παρουσίαση των συστάσεων
πολιτικής για την παροχή Ανοικτής Πρόσβασης
στα ερευνητικά δεδομένα, όπως αυτές διαμορ-
φώθηκαν στο πλαίσιο του έργου RECODE, το
Συνέδριο εξέτασε ζητήματα που σχετίζονται με
την υιοθέτηση και την εφαρμογή των πολιτικών
Ανοικτής Πρόσβασης, καθώς και την υιοθέτηση
της Ανοικτής Πρόσβασης από την ερευνητική
κοινότητα.
Η εμπέδωση της παροχής Ανοικτής Πρόσβασης
στα ερευνητικά δεδομένα ως αναπόσπαστο
στοιχείο της ερευνητικής πρακτικής και κουλ-
τούρας αναδείχθηκε από το σύνολο των συμ-
μετεχόντων ως κομβικό στοιχείο. Το Συνέδριο
εγκαινίασε επίσης τη συζήτηση για την Ανοικτή
Πρόσβαση στα ερευνητικά δεδομένα στην Ελ-
λάδα, θέτοντας όχι μόνο το πλαίσιο, αλλά προ-
σφέροντας ταυτόχρονα τεκμηριωμένες λύσεις
για την προώθησή της.
Ομιλητές του Συνεδρίου ήταν καταξιωμένες
προσωπικότητες από την Ελλάδα, την Ευρώπη
και τις ΗΠΑ, που δραστηριοποιούνται στον το-
μέα της Ανοικτής Πρόσβασης. Μεταξύ αυτών
συγκαταλέγονται οι: Jennie Larkin (Ανώτατη
Σύμβουλος Προγραμμάτων και Στρατηγικού
Σχεδιασμού, National Institutes οf Health, ΗΠΑ),
Daniel Spichtinger (Γενική Διεύθυνση Έρευ-
νας, Ευρωπαϊκή Επιτροπή), Geoffrey Boulton
(The Royal Society, Πανεπιστήμιο Εδιμβούρ-
γου), Iratxe Puebla (Deputy Director, PLOS
ONE), Jamie Shiers (Project Manager, Τμήμα
Πληροφορικής/Διαχείριση Δεδομένων, CERN),
Simon Hodson (Εκτελεστικός Διευθυντής της
CODATA - Committee on Data for Science and
Technology του Διεθνούς Συμβουλίου για την
Επιστήμη). Το Συνέδριο παρείχε επίσης τη δυνα-
τότητα σε ελληνικούς φορείς (Ελληνικό Κέντρο
Θαλασσίων Ερευνών, Πανεπιστήμια Θεσσαλίας
και Κρήτης) να αναδείξουν τις πρακτικές τους
και τα ζητήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτω-
ποι κατά την παροχή Ανοικτής Πρόσβασης στα
ερευνητικά δεδομένα τους.
Στόχος του Συνεδρίου ήταν η ανάδειξη βασι-
κών θεμάτων για την προώθηση της Ανοικτής
Πρόσβασης, με την επίσημη παρουσίαση των
Συστάσεων Πολιτικής για την Ανοικτή Πρόσβα-
ση στα ερευνητικά δεδομένα, όπως αυτές δια-
μορφώθηκαν στο πλαίσιο του έργου RECODE.
Οι συστάσεις πολιτικής, την ευθύνη για την επε-
ξεργασία των οποίων είχε το ΕΚΤ, απευθύνονται
στις εθνικές κυβερνήσεις, τους χρηματοδότες
έρευνας, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά
ιδρύματα, στις βιβλιοθήκες και τα αποθετήρια
καθώς και στους εκδότες. Πρόκειται για τους
φορείς εκείνους που αναδείχθηκαν, μέσω του
έργου, ως νευραλγικής σημασίας για την προώ-
θηση της Ανοικτής Πρόσβασης στα ερευνητικά
δεδομένα.
Στο πλαίσιο του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε
η επίσημη παρουσίαση των συστάσεων πολι-
τικής. Οι συστάσεις ανά φορέα πλαισιώνονται
από δέκα γενικές συστάσεις που επικεντρώνο-
νται στις ακόλουθες θεματικές: (1) ευθυγραμ-
μισμένες πολιτικές, (2) χρηματοδότηση, (3)
συστήματα επιβράβευσης, (4) συνεργασία, (5)
μακροπρόθεσμη διαφύλαξη, (6) υποδομές, (7)
ποιότητα, (8) αδειοδότηση, (9) νομικά ζητήματα
και ζητήματα ηθικής, (10) εκπαίδευση και κα-
τάρτιση.
Η παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων
από την εφαρμογή της πιλοτικής δράσης της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα δεδομένα σε σει-
ρά θεματικών του προγράμματος Ορίζοντας
2020 υπήρξε ιδιαίτερα ενθαρρυντική, καθώς
ανέδειξε τον βαθμό συμμετοχής των ερευνητών
ακόμα και από περιοχές που δεν εντάσσονται
στο πεδίο της πιλοτικής δράσης. Ειδικότερα, το
ποσοστό εξαίρεσης (opt-out) για τις θεματικές
του πιλότου ήταν 24,4%, ενώ το ποσοστό προαι-
ρετικής συμμετοχής (opt-in) ανήλθε στο 27,7%,
επιβεβαιώνοντας την καταλληλότητα των θε-
ματικών που επιλέχθηκαν, αλλά και την ανάγκη
συστηματικής παρακολούθησης κατά την επό-
μενη περίοδο. Η εφαρμογή του πιλότου συν-
δέεται άμεσα με τον στόχο της Επιτροπής (είτε
ως διαμορφωτής πολιτικής, είτε ως χρηματοδό-
της έρευνας ή ακόμα και ως φορέας capacity-
building) να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο της
δημόσιας χρηματοδοτούμενης έρευνας τόσο σε
ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο μέσω της
ενίσχυσης της Ανοικτής Πρόσβασης.
Η πρώτη συνεδρία εστίασε στην ανάδειξη των
προκλήσεων κατά τη διαμόρφωση και υλοποί-
ηση πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης στα ερευ-
νητικά δεδομένα, μέσω παρουσιάσεων πολιτι-
κής που υλοποιούνται ήδη από πανεπιστήμια
(όπως το University College London/ UCL) ή
χρηματοδότες έρευνας (Research Councils UK/
RCUK), εκδότες (PLOS ONE), αλλά και τις συνέρ-
γειες που αναπτύσσονται μεταξύ των επιμέρους
φορέων. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, οι
πολιτικές για τα δεδομένα επιχειρούν να ενσω-
ματώσουν την αρχή της Ανοικτής Επιστήμης ως
βασική αρχή της επιστήμης.
Ο εκπρόσωπος του UCL αναφέρθηκε στους τέσ-
σερις βασικούς άξονες της πολιτικής του ιδρύ-
ματος: την ευθύνη, τη συμμόρφωση, την καλή
πρακτική και την παροχή κινήτρων. Εστιάζοντας
στις προκλήσεις, αναφέρθηκε στην ανάγκη
κατανόησης της παροχής υπηρεσιών ως μιας
4o Διεθνές Συνέδριο "Ανοικτή Πρόσβαση@ΕΚΤ" στο πλαίσιο του RECODE
