24
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ | 12/2014 - 02/2015
Αφιέρωμα
διαδικασίας που δεν περιορίζεται στο πλαίσιο
υλοποίησης ενός έργου, στη σημασία των δεξι-
οτήτων και στο κόστος που αυτές συνεπάγονται
και τέλος στο μακροπρόθεσμο χαρακτήρα των
ωφελειών.
Από την πλευρά των χρηματοδοτών έρευνας
τονίστηκε ότι ο ρόλος τους και οι δραστηριότη-
τες στις οποίες επικεντρώνονται αφορούν στη
διαμόρφωση του πλαισίου και τη χρηματοδό-
τηση από κοινού με τους φορείς έρευνας των
υποδομών και όχι στην παρακολούθηση και αξι-
ολόγηση των σχεδίων διαχείρισης των δεδομέ-
νων. Για τους εκδότες, ο ρόλος τους αφορά την
ενίσχυση της εφαρμογής και τη συμμόρφωση
προς τις σχετικές πολιτικές. Συνολικά, ως σημα-
ντικά ζητήματα αναδείχθηκαν η απουσία πλαι-
σίου, δομών και κινήτρων, ενώ η διαμόρφωση
κατευθυντήριων γραμμών για την εφαρμογή
των σχετικών πολιτικών κρίθηκε ως το επόμενο
σημαντικό στάδιο.
Η δεύτερη συνεδρία έδωσε την ευκαιρία πα-
ρουσίασης παραδειγμάτων καλής πρακτικής
για την επανάχρηση των ερευνητικών δεδο-
μένων, όπως αυτά έχουν αναπτυχθεί από τους
διάφορους φορείς, τη διερεύνηση των εργα-
λείων και των πρακτικών για την υποστήριξη
των ερευνητών, καθώς και τα δυνητικά οφέλη.
Ένα τέτοιο παράδειγμα παρουσιάστηκε από
τον Elsevier. Όπως υποστηρίχθηκε, η διασύνδε-
ση των άρθρων και των δεδομένων προσδίδει
αξία στα δεδομένα, αυξάνει τον αντίκτυπο της
ερευνητικής παραγωγής μέσω της αύξησης των
πιθανοτήτων εύρεσης και χρήσης των άρθρων
και των δεδομένων που τα υποστηρίζουν, πρέ-
πει ωστόσο να γίνεται με ορθό τρόπο.
Η συνεδρία παρείχε επίσης την ευκαιρία κα-
τανόησης τις διαφορετικές υποχρεώσεις των
φορέων. Στην περίπτωση για παράδειγμα της
πολιτικής για τη διαχείριση των ερευνητικών
δεδομένων του πανεπιστημίου της Οξφόρδης,
οι ερευνητές είναι υπεύθυνοι για την κατα-
γραφή των διαδικασιών που σχετίζονται με τη
συλλογή, διαφύλαξη, χρήση, επανάχρηση και
καταστροφή των δεδομένων και των αρχείων,
ενώ το πανεπιστήμιο είναι υπεύθυνο για την
παροχή πρόσβασης σε υπηρεσίες για τη δια-
φύλαξη, τη δημιουργία εφεδρικών αρχείων και
την κατάθεση των δεδομένων και των αρχείων
εκείνων που θα επιτρέψουν στους ερευνητές τη
συμμόρφωση με τις απαιτήσεις τόσο της πολιτι-
κής του ιδρύματος όσο και με αυτές των χρημα-
τοδοτών έρευνας.
Η συνεδρία που αφιερώθηκε στην ερευνητική
κουλτούρα παρείχε σε μέλη της ελληνικής και
ξένης ερευνητικής κοινότητας προερχόμενα
από διαφορετικά επιστημονικά πεδία να πα-
ρουσιάσουν τις εμπειρίες τους σε σχέση με την
παροχή Ανοικτής Πρόσβασης στα δεδομένα
και να αναζητήσουν μέσω διαλόγου πιθανές
λύσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες της κάθε
επιστήμης. Η παρουσία ερευνητών ανέδειξε
για μια ακόμα φορά τον νευραλγικό ρόλο που
κατέχουν κατά τη μετάβαση σε ένα περιβάλλον
Ανοικτής Πρόσβασης. Παράλληλα, μέσω των
διαφορετικών τους εμπειριών ανέδειξαν την
ανάγκη αναζήτησης προτάσεων που θα λαμ-
βάνουν υπόψη τα διαφορετικά ζητήματα με τα
οποία βρίσκονται αντιμέτωποι ως συνέπεια της
ενασχόλησής τους με διαφορετικούς επιστημο-
νικούς τομείς. Ως κοινό σημείο αναδείχθηκε η
ανάγκη διαμόρφωσης πολιτικών και η ανεύρε-
ση κοινών λύσεων.
Το Συνέδριο παρείχε επίσης την ευκαιρία δι-
ερεύνησης της χρήσης των δημόσιων δεδο-
μένων ως ερευνητικών δεδομένων (και το
αντίστροφο) και στα θεσμικά και διαχειριστικά
ζητήματα που εγείρονται. Στον βαθμό που δι-
απιστώνονται (πέρα από τις διαφορές) σημα-
ντικές ομοιότητες μεταξύ των δημόσιων και
των ερευνητικών δεδομένων, ο διάλογος για
τη διασύνδεσή τους πρέπει να ενθαρρυνθεί
περαιτέρω. Τα στοιχεία για την πολιτική Ανοι-
κτής Πρόσβασης στα δημόσια δεδομένα στην
Ελλάδα παρουσίασαν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Η
πρωτοβουλία για τα ανοικτά δεδομένα υιοθετή-
θηκε γρήγορα από τη δημόσια διοίκηση, ενώ ο
στόχος της κυβέρνησης είναι η ενίσχυση των οι-
κονομικών και κοινωνικών ωφελειών μέσω του
διαμοιρασμού των δημόσιων δεδομένων.
Ειδικότερα, ο στόχος του ελληνικού οικοσυστή-
ματος ανοικτής διακυβέρνησης είναι ο επανα-
προσδιορισμός της σχέσης μεταξύ δημόσιας
διοίκησης και πολιτών μέσω αξιόπιστων και
ποιοτικών υπηρεσιών οι οποίες ενισχύουν την
ανάπτυξη και τη διαφάνεια, καταπολεμούν τη
διαφθορά, ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των
πολιτών και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Στο
πλαίσιο αυτό, σημαντική θεωρείται η δέσμευση
της χώρας για συνεργασία με τη σύμπραξη για
την ανοικτή διακυβέρνηση, μια διεθνή πλατ-
φόρμα με στόχο να καταστήσει τις κυβερνή-
σεις πιο ανοικτές και με μεγαλύτερη λογοδοσία
στους πολίτες.
Ως προς την αντιμετώπιση νομικών ζητημάτων
και ζητημάτων ηθικής σε σχέση με τα δημόσια
δεδομένα προτάθηκε η διερεύνηση της χρήσης
της κατάλληλης άδειας (π.χ. creative commons),
η κατανόηση ότι δεν τίθεται ζήτημα επιλογής
μεταξύ Ανοικτής πρόσβασης και νομικής συμ-
μόρφωσης, η διερεύνηση τεχνικών ή θεσμικών
λύσεων για την αντιμετώπιση των νομικών και
ηθικών ζητημάτων, η σαφής αιτιολόγηση των
περιπτώσεων κατά τις οποίες δικαιολογείται η
παροχή Ανοικτής πρόσβασης σε προσωπικά
δεδομένα και η ανάγκη ορθότερης χρήσης δι-
αδικασιών εσωτερικής αξιολόγησης και χρήσης
της υφιστάμενης τεχνογνωσίας.
Η καταληκτική συνεδρία επικεντρώθηκε στη
διερεύνηση των σημαντικών προκλήσεων. Η
μετάβαση στο νέο περιβάλλον παραλληλίστη-
κε με την επανάσταση που έφερε η ανακάλυψη
της πυξίδας και της τυπογραφίας, καθώς όπως
επισημάνθηκε πρόκειται για μια αλλαγή η οποία
δεν αφορά μόνο την επιστημονική κοινότη-
τα, αλλά αντιθέτως ολόκληρη την κοινωνία ως
αποτέλεσμα των σημαντικών οικονομικών και
κοινωνικών ωφελειών που προκύπτουν από την
Ανοικτή πρόσβαση. Ταυτόχρονα επισημάνθηκε
ότι πρόκειται για μια αλλαγή στον τρόπο διεξα-
γωγής της έρευνας, αλλαγή ωστόσο που αφορά
την τεχνολογία και όχι το σκοπό.
Στο πλαίσιο αυτό, τονίστηκαν ως στοιχεία νευ-
ραλγικής σημασίας η ενημέρωση-ευαισθητο-
ποίηση γύρω από την Ανοικτή πρόσβαση σε
συνδυασμό με την αποσαφήνιση των ρόλων
των συμμετεχόντων και τη διαμόρφωση συστή-
ματος παρακολούθησης μέσω του οποίου θα
καθίστανται δυνατές οι διορθωτικές κινήσεις,
η διαμόρφωση ενός πλαισίου εμπιστοσύνης σε
παγκόσμιο επίπεδο, η παροχή κινήτρων στους
ερευνητές, η υποστήριξη της Ανοικτής πρό-
σβασης μέσω της κατάλληλης υποδομής και η
εξέταση.
Το Συνέδριο αποτέλεσε μια πλατφόρμα γόνιμης
διεξαγωγής διαλόγου μέσω των παρουσιάσεων
από διεθνώς καταξιωμένες προσωπικότητες
από την Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που
δραστηριοποιούνται στον τομέα της Ανοικτής
Πρόσβασης, αλλά και μέσω του διαλόγου που
ακολούθησε με τους συμμετέχοντες. Οι συμμε-
τέχοντες ξεπέρασαν τους 150, ενώ 200 άτομα
παρακολούθησαν τις εργασίες του Συνεδρίου
μέσω της ζωντανής αναμετάδοσης.
