22
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ | 12/2014 - 02/2015
Αφιέρωμα
να και εγείρουν σταθερά απαιτήσεις για υποχρεωτική Ανοικτή Πρόσβαση
στα αποτελέσματα της έρευνας (δημοσιεύσεις και δεδομένα).
•
Πανεπιστήμια
και
δημόσια ερευνητικά ινστιτούτα
– έχουν ορισμένη
αυτονομία καθώς και την ευθύνη για την κατάρτιση των πολιτικών τους
για την υποστήριξη της Ανοικτής Επιστήμης. Επίσης, έχουν τον πρόσθετο
ρόλο της εκπαίδευσης φοιτητών και ερευνητών ώστε να αποκτήσουν δε-
ξιότητες που προωθούν τις πρακτικές της Ανοικτής Επιστήμης. Τέλος, κα-
λούνται να βοηθήσουν τους ερευνητές να προσαρμοστούν στις απαιτή-
σεις για Ανοικτή Πρόσβαση που εγείρουν οι χρηματοδότες της έρευνας.
•
Βιβλιοθήκες
και
αποθετήρια
– είναι σημαντικοί φορείς καθώς εμπλέκο-
νται στη διατήρηση, επιμέλεια, δημοσίευση και διάχυση ψηφιακού επι-
στημονικού υλικού. Αποτελούν την υλική υποδομή που επιτρέπει στους
επιστήμονες να μοιραστούν και να επαναχρησιμοποιήσουν τα αποτελέ-
σματα της έρευνας τους.
•
Ιδιωτικοί μη-κερδοσκοπικοί οργανισμοί
και
ιδρύματα
– παίζουν ση-
μαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την ενθάρρυνση της κουλτούρας της
Ανοικτής Επιστήμης, καθώς και στην ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω
από αυτήν. Μπορούν ακόμη (και πέρα από τη χρηματοδότηση έρευνας
με Ανοικτή Πρόσβαση) να διευκολύνουν τη δημιουργία παγκόσμιων δι-
κτύων σχετικών φορέων (stakeholders).
• Εκτός από τους μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς, σημαντικό ρόλο
στην Ανοικτή Επιστήμη κατέχει και η
επιχειρηματική κοινότητα
. Επιχει-
ρηματικοί οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτόν είναι
οι εκδότες επιστημονικών έργων ή εταιρείες που προσφέρουν συναφείς
υπηρεσίες (συντήρηση ψηφιακών αποθετηρίων και άλλου είδους επι-
στημονικού υλικού). Η διάθεση ερευνητικών αποτελεσμάτων και δημο-
σιεύσεων με Ανοικτή Πρόσβαση μπορεί, επίσης, να ωφελήσει ιδιωτικές
εταιρείες οι οποίες θα χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες αυτές για την
ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά μπορεί να συμβάλει και
στην προώθηση της καινοτομίας, γενικότερα.
• Τέλος,
υπερεθνικοί οργανισμοί
διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στον
προσδιορισμό των συμφωνιών ή των οδηγιών διεθνούς συνεργασίας,
αναφορικά με ζητήματα Ανοικτής Επιστήμης. Οι διακυβερνητικές οργα-
νώσεις έχουν βασικό ρόλο στην προώθηση συντονισμού ανάμεσα σε
κυβερνήσεις και στη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας, καταρτίζοντας
οδηγίες και αρχές για συγκεκριμένα ζητήματα. Διακυβερνητικές οργανώ-
σεις που έχουν εμπλακεί στην προώθηση της Ανοικτής Επιστήμης τα τε-
λευταία χρόνια είναι ο ΟΟΣΑ, η ΟΥΝΕΣΚΟ, η ΕΕ και η Παγκόσμια Τράπεζα.
Η σημασία που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Ανοικτή Επιστήμη
συνδέεται άμεσα με τον στόχο της ενίσχυσης της επιστημονικής και τε-
χνολογικής της βάσης μέσω της δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Χώρου
Έρευνας (European Research Area, ERA) στον οποίο θα είναι δυνατή η
ελεύθερη κυκλοφορία των ερευνητών, της γνώσης και της τεχνολογίας.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ανοικτή Πρόσβαση γίνεται αντιληπτή από την Ευρω-
παϊκή Επιτροπή όχι ως στόχος, αλλά ως εργαλείο για την διευκόλυνση και
τη βελτίωση της διαφάνειας, τη διάδοση της επιστημονικής πληροφορίας
στην Ευρώπη και τη συμβολή της στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτι-
κής. Με άλλα λόγια, η Αν οικτή Πρόσβαση εξετάζεται υπό ένα ευρύτερο
πλαίσιο το οποίο οφείλει να περιλαμβάνει την αλλαγή της επιστημονικής
κουλτούρας.
Με στόχο την καλύτερη κατανόηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η
Ανοικτή Επιστήμη και τη διερεύνηση της δυνατότητας διαμόρφωσης μέ-
τρων πολιτικής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΓΔ Έρευνας και Καινοτομίας και
ΓΔ Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογιών) διεξήγαγε
από τον Ιούλιο έως το Σεπτέμβριο του 2014 ανοικτή διαβούλευση για την
Ανοικτή Επιστήμη με στόχους: την αξιολόγηση του βαθμού ενημέρωσης
μεταξύ των φορέων για το μεταβαλλόμενο τρόπο διεξαγωγής της έρευ-
νας, την αξιολόγηση της αντίληψης των ευκαιριών και των προκλήσεων
που προκύπτουν και την αναγνώριση των πιθανών δράσεων πολιτικής
για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής επιστήμης και
του ερευνητικού συστήματος μέσω της παροχής της δυνατότητας πλή-
ρους αξιοποίησης των ευκαιριών που προσφέρει η Επιστήμη 2.0.
Η διαδικασία υποστηρίχθηκε από το κείμενο τεκμηρίωσης, ενώ τα αποτε-
λέσματα της διαβούλευσης επικυρώθηκαν μέσω μια σειράς εργαστηρίων
που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου 2014 στα
οποία δόθηκε η δυνατότητα συμμετοχής και ανταλλαγής απόψεων μετα-
ξύ των συμμετεχόντων φορέων πάνω στα βασικά θέματα της Επιστήμης
2.0. Το τελικό κείμενο αναμένεται προς δημοσίευση εντός του 2015.
Σε διεθνές επίπεδο, ο ΟΟΣΑ ήδη από το 2007 έχει δημοσιεύσει κείμενο
αρχών για την πρόσβαση σε επιστημονικά δεδομένα τα οποία προέρχο-
νται από δημόσια χρηματοδότηση, τονίζοντας τη σημασία της πρόσβα-
σης στα δεδομένα για την πρόοδο στην οικονομία και την κοινωνία. Το
κείμενο αυτό έχει προσυπογράψει και η Ελλάδα, μεταξύ περίπου τριάντα
χωρών.
Εκεί παρουσιάζονται 30 αρχές που, κατά τον ΟΟΣΑ, πρέπει να διέπουν
την πρόσβαση στα δημόσια χρηματοδοτούμενα δεδομένα και οι οποίες
είναι, μεταξύ άλλων: η ανοικτότητα, η ευελιξία, η διαφάνεια, η συμμόρφω-
ση με το νομοθετικό πλαίσιο, η προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας, η
επίσημη ανάθεση σχετικών αρμοδιοτήτων, ο επαγγελματισμός, η διαλει-
τουργικότητα, η ποιότητα, η ασφάλεια, η αποτελεσματικότητα, η λογο-
δοσία και η βιωσιμότητα
inciplesandguidelinesforaccesstoresearchdatafrompublicfunding.htm).
Επίσης, ο ΟΟΣΑ παρακολουθεί στενά την πρόοδο των κρατών μελών
του σε ό,τι αφορά τα επιμέρους ζητήματα της Ανοικτής Επιστήμης και
τα παρουσιάζει στα προφίλ των κρατών για την Επιστήμη, την Τεχνο-
λογία και την Καινοτομία
/
stipolicyprofiles/interactionsforinnovation/openscience.htm).
