06 - 08/2016 |
καινοτομια
ερευνα & τεχνολογια
17
Η Επιστήμη του Πολίτη είναι μια ευέλικτη έννοια,
η οποία μπορεί να υιοθετηθεί και να εφαρμοστεί
σε ποικίλες καταστάσεις και πλαίσια. Οι παρακά-
τω προτάσεις αναπτύχθηκαν από την επιτροπή
για την κοινή χρήση βέλτιστων πρακτικών και
την ανάπτυξη ικανοτήτων (Sharing best practice
and building capacity) του Ευρωπαϊκού Οργα-
νισμού για την Επιστήμη του Πολίτη (European
Citizen Science Association). Η συγγραφή των
αρχών έγινε με επικεφαλής το Mουσείο Φυσικής
Ιστορίας του Λονδίνου, καθώς και με τη συμβολή
πολλών μελών του Οργανισμού. Σκοπός είναι η
εγκαθίδρυση κάποιων βασικών αρχών, οι οποί-
ες, ως κοινότητα, πιστεύουμε ότι υποστηρίζουν
καλές πρακτικές για την Επιστήμη του Πολίτη.
1.
Τα προγράμματα (projects) της Επιστήμης του
Πολίτη εμπλέκουν ενεργά τους πολίτες σε επι-
στημονικές προσπάθειες, οι οποίες παράγουν
νέα γνώση ή αντίληψη. Οι πολίτες μπορούν να
ενεργούν είτε ως συνεισφέροντες ή συνεργάτες,
είτε ως επικεφαλής του προγράμματος και να
έχουν ουσιαστικό ρόλο στο έργο.
2.
Τα προγράμματα της Επιστήμης του Πολίτη
έχουν αυθεντικά επιστημονικά αποτελέσματα.
Για παράδειγμα, την απάντηση ενός ερευνητι-
κού ερωτήματος, την ενημέρωση για τη διατή-
ρηση του περιβάλλοντος, αποφάσεις διαχείρι-
σης ή περιβαλλοντική πολιτική.
3.
Τόσο οι επαγγελματίες επιστήμονες, όσο και
οι πολίτες επιστήμονες επωφελούνται από τη
συμμετοχή. Τα οφέλη μπορεί να συμπεριλαμ-
βάνουν τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της
έρευνας, ευκαιρίες για μάθηση, προσωπική από-
λαυση, κοινωνικά οφέλη, ικανοποίηση από τη
συνεισφορά σε επιστημονικές αποδείξεις, π.χ.
την αντιμετώπιση των τοπικών, εθνικών και δι-
εθνών θεμάτων, και μέσω αυτής, τη δυνατότητα
να επηρεαστεί η πολιτική τους.
4.
Οι πολίτες μπορούν, εφόσον το επιθυμούν, να
συμμετέχουν σε πολλαπλά στάδια της επιστη-
μονικής διαδικασίας. Αυτά μπορεί να περιλαμ-
βάνουν την ανάπτυξη ερευνητικών ερωτήσε-
ων, το σχεδιασμό της μεθόδου, τη συλλογή και
ανάλυση δεδομένων και την κοινοποίηση των
αποτελεσμάτων.
5.
Οι πολίτες λαμβάνουν ανατροφοδότηση από
το πρόγραμμα. Για παράδειγμα, πώς χρησιμο-
ποιούνται τα δεδομένα τους και ποια είναι τα
αποτελέσματα σε επίπεδο ερευνητικό, πολιτικό
και κοινωνικό.
6.
Η Επιστήμη του Πολίτη θεωρείται μια ερευ-
νητική προσέγγιση όπως κάθε άλλη, με περιο-
ρισμούς και προκαταλήψεις, οι οποίες πρέπει
να εξεταστούν και να ελεγχθούν. Ωστόσο, σε
αντίθεση με τις παραδοσιακές ερευνητικές προ-
σεγγίσεις, η Επιστήμη του Πολίτη παρέχει την
ευκαιρία για μεγαλύτερη συμμετοχή του κοινού
και εκδημοκρατισμό της επιστήμης.
7.
Τα δεδομένα και μεταδεδομένα στα προγράμ-
ματα της Επιστήμης του Πολίτη δημοσιοποιού-
νται και όπου είναι δυνατόν, τα αποτελέσματα
δημοσιεύονται σε μορφή ανοιχτής πρόσβασης.
H δημοσίευση δεδομένων μπορεί να συμβεί
κατά τη διάρκεια ή στο τέλος του προγράμμα-
τος, εκτός αν υπάρχουν θέματα ασφάλειας ή ιδι-
ωτικότητας που την εμποδίζουν.
8.
Οι πολίτες και η συνεισφορά τους αναγνωρί-
ζονται στα αποτελέσματα του προγράμματος
και σε δημοσιεύσεις.
9.
Τα προγράμματα της Επιστήμης του Πολίτη
αξιολογούνται για τα επιστημονικά τους απο-
τελέσματα, την ποιότητα των δεδομένων, την
εμπειρία των συμμετεχόντων και τον ευρύτερο
κοινωνικό ή πολιτικό αντίκτυπο.
10.
Οι επικεφαλής των προγραμμάτων Επι-
στήμης του Πολίτη λαμβάνουν υπόψη νομικά
ζητήματα και ζητήματα ηθικής δεοντολογίας
σε σχέση με τη συγγραφική ιδιοκτησία, την
πνευματική ιδιοκτησία, τις συμφωνίες κοινής
χρήσης δεδομένων, το απόρρητο, την αναφορά
προέλευσης και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις
οποιασδήποτε δραστηριότητας.
Tο ανωτέρω κείμενο δημοσιεύεται στον ιστότοπο της
European Citizen Science Association. Η μετάφραση
στην ελληνική γλώσσα έγινε από τη Μαρία Αριστείδου,
μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Open University του
Ηνωμένου Βασιλείου και μέλος του ECSA και τη Δέσποι-
να Κουρέτση, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Παιδαγωγι-
κό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Αφιέρωμα
Η Eπιστήμη των Πολιτών είναι μια επιστημονική έρευνα που διενεργείται
εξολοκλήρου ή εν μέρει από ερασιτέχνες ή μη επαγγελματίες επιστήμο-
νες. Πρόκειται ουσιαστικά για ενεργή συμμετοχή του κοινού στην επι-
στημονική έρευνα. Οι πολίτες καταγράφουν δεδομένα, φωτογραφίζουν
ή χρησιμοποιούν εξειδικευμένες εφαρμογές ειδικά σχεδιασμένες για την
καταγραφή πολύτιμών για την έρευνα δεδομένων και με αυτόν τον τρόπο
συμβάλλουν ενεργά στην προώθηση της επιστήμης και της γνώσης.
Πρόκειται για μια δυναμική ερευνητική μέθοδο που έχει μεγάλα οφέλη
για την εκπαίδευση, για τη δημόσια κατανόηση της επιστήμης, και μπορεί
ακόμα και να ασκήσει επιρροή στη χάραξη στρατηγικής, να γίνει αφορμή
για σημαντικές συζητήσεις και τελικά να συμβάλει στην καλλιέργεια μιας
πιο στενής σχέσης ανάμεσα στην επιστήμη και την κοινωνία.
Και βέβαια θα πρέπει να τονίσουμε ότι όταν στην Επιστήμη των Πολιτών
ακολουθηθούν οι σωστές διαδικασίες, τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι
πραγματικά υψηλού επιπέδου και αντάξια των δεδομένων που προκύ-
πτουν από την κλασική ερευνητική διαδικασία. Έτσι λοιπόν, από μια απλή
ιδέα ότι οι πολίτες μπορούν να συμβάλουν στην επιστήμη μπορούμε να
φθάσουμε σε πραγματικά σημαντικά ερευνητικά επιτεύγματα.
Στον πυρήνα της Επιστήμης των Πολιτών υπάρ-
χει η άποψη ότι η δημιουργία της επιστήμης
δεν θα πρέπει να αφορά μόνο τους επιστήμο-
νες, αλλά αντίθετα θα πρέπει να αφορά ένα
ευρύτερο κοινό, είτε πρόκειται για ερασιτέχνες,
είτε για πολίτες, κ.λπ., οι οποίοι σταδιακά απο-
κτούν έναν νέο ρόλο.
Πλέον, δεν συζητούν και μαθαίνουν για την
τέχνη, αλλά συμβάλλουν ενεργά στην παρα-
γωγή επιστημονικής γνώσης. Ποιο είναι όμως
το προφίλ αυτών των ανθρώπων, ειδικά όσον
αφορά τις σπουδές τους και το επαγγελματικό
τους προφίλ; Τα στοιχεία είναι μάλλον ελλιπή
γιατί οι περισσότεροι πολίτες που συλλέγουν
ερευνητικά δεδομένα, δεν δηλώνουν την πλή-
ρη ταυτότητά τους.
Κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα προέκυ-
ψαν από μια διαδικτυακή έρευνα που πραγμα-
τοποιήθηκε σε 900 άτομα από τον οργανισμό
British Trust for Ornithology (
) και
διερευνά τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο εκ-
παιδευτικό υπόβαθρο των εθελοντών, τον τύπο
της συνεισφοράς τους και αυτά που αποκομί-
ζουν από τη διαδικασία αυτή.
Ανάμεσα λοιπόν, στα ενδιαφέροντα στοιχεία
που προέκυψαν είναι και τα εξής: Ένας μεγά-
λος αριθμός συμμετεχόντων έχουν δεξιότητες
σχολικού επιπέδου όσον αφορά στις επιστήμες,
αλλά πολλοί λιγότεροι από αυτούς συνέχισαν τις
σπουδές τους εκτός σχολείου. Επίσης, αυτοί που
έχουν πιο χαμηλό μορφωτικό επίπεδο αποκομί-
ζουν πολλά περισσότερα σε μαθησιακό επίπεδο.
Όσον αφορά δε το κίνητρο ενός πολίτη να συμ-
μετέχει στην ερευνητική διαδικασία, φαίνεται
ότι οι περισσότεροι πολίτες που συμμετέχουν
έχουν ως κίνητρο την προσωπική ευχαρίστηση
και την κατανόηση του αντικειμένου.
Κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει όσους σχεδιά-
ζουν προγράμματα για την Επιστήμη των Πο-
λιτών, να προσανατολιστούν στην αύξηση της
εμπλοκής των πολιτών, με τέτοιο τρόπο ώστε
να είναι πιο ικανοποιημένοι από την συμμετοχή
τους.
Η ικανοποίησή τους θα αυξήσει την ενασχό-
λησή τους με το εκάστοτε project και συνεπώς
θα έχει θετική επίδραση και στα δεδομένα που
συλλέγονται και στα αποτελέσματα του ερευ-
νητικού προγράμματος.
Ποιο είναι το προφίλ των συμμετεχόντων στην Επιστήμη των Πολιτών;
Οι 10 αρχές της Επιστήμης του Πολίτη
