18
καινοτομια
ερευνα & τεχνολογια | 06 - 08/2016
Αφιέρωμα
Στους πολιτιστικούς φορείς η Επιστήμη των Πολιτών θεωρείται ως ένα
κομμάτι του crowdsourcing. H λέξη crowdsourcing, η οποία προέρ-
χεται από τον συνδυασμό των λέξεων crowd, που σημαίνει πλήθος,
και outsourcing, που είναι η εξωτερική ανάθεση εργασιών, μεταφρά-
ζεται στην ελληνική γλώσσα ως πληθοπορισμός. Το φαινόμενο του
crowdsourcing ορίζεται ως η πράξη εξωτερικής ανάθεσης καθηκόντων,
που πριν εκτελούνταν από κάποιο υπάλληλο ή εταιρεία, σε άγνωστο πλή-
θος (crowd), ομάδα ή κοινότητα εθελοντών με ανοικτή πρόσκληση.
Οι πολιτιστικοί οργανισμοί, και πιο συγκεκριμένα οι πινακοθήκες, οι βι-
βλιοθήκες, τα αρχεία και τα μουσεία, πειραματίζονται όλο και περισσότε-
ρο στον τομέα του crowdsourcing. O σκοπός τους είναι να αξιοποιήσουν
την "ευφυΐα του πλήθους", να συνεργαστούν με ανώνυμους εθελοντές
μέσω Διαδικτύου για να διεκπεραιώσουν εργασίες που δεν θα μπορού-
σαν να χρηματοδοτήσουν και να προσλάβουν εργαζόμενους, για να τις
υλοποιήσουν. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες-
εθελοντές: (α) να δηλώσουν την παρουσία τους στον κυβερνοχώρο, (β)
να ανταποκριθούν στην πρόσκληση του πολιτιστικού οργανισμού, (γ) να
προσφέρουν την εργασία τους –ατομικά ή/και ομαδικά– οργανώνοντας
σε ορισμένες περιπτώσεις διαδικτυακές κοινότητες και (δ) να βοηθήσουν
και να προωθήσουν την έννοια της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, της
ενεργητικής συμμετοχής και της κοινωνικής προσφοράς.
Πηγή: Συλαίου Σ. & Λαγούδη Ε. Αξιοποιώντας την ευφυία του πλήθους:
Crowdsourcing εφαρμογές στην πολιτιστική κληρονομιά, 1st CAA GR Conference,
2014
Η Επιστήμη των Πολιτών στους πολιτιστικούς φορείς
Σήμερα, ο κύκλος της έρευνας και κυκλο-
φορίας της γνώσης ενσωματώνει τις διαδι-
κασίες σύλληψης και κυοφορίας της ιδέας,
χρηματοδότησης, συλλογής δεδομένων,
πειραματισμού και ανάλυσης, δημοσίευσης
των δεδομένων, διάχυσης, προβολής και το
πρόσθετο βήμα της αξιολόγησης του αντι-
κτύπου. Σε όλα τα στάδιά του, χαρακτηρίζε-
ται από ανοικτότητα, η οποία συνοψίζεται
στον όρο Ανοικτή Επιστήμη (Open Science). Μέσω της αξιοποί-
ησης της τεχνολογίας, η Ανοικτή Επιστήμη καθιστά την έρευνα
περισσότερο ανοικτή, διεθνή, δημιουργική, διεπιστημονική και
συνεργατική, ενώ ταυτόχρονα την φέρει εγγύτερα προς την κοι-
νωνία.
Σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, ενισχύει την
ποιότητα της επιστήμης και τον αντίκτυ-
πό της στην οικονομία και την κοινωνία. Η
ανοικτότητα διατρέχει όλες τις πτυχές του
οικοσυστήματος της Ανοικτής Επιστήμης.
Μια από τις πτυχές αυτές είναι και η Ανοικτή
Συμμετοχή η οποία ενεργοποιεί τους πολί-
τες να συμμετάσχουν σε όλο τον κύκλο της
επιστημονικής παραγωγής, από τη θέσπιση προτεραιοτήτων, στη
χρηματοδότηση, στον διαμοιρασμό και τη διάχυση, στον εμπλου-
τισμό της επιστημονικής τεκμηρίωσης από κοινότητες ενδιαφε-
ρομένων πολιτών. Χαρακτηριστική περίπτωση, φυσικά, Ανοικτής
Συμμετοχής είναι η Επιστήμη των Πολιτών.
Ανοικτή Επιστήμη- Ανοικτή Συμμετοχή
Σύμφωνα με μια ενδιαφέρουσα έρευνα που
πραγματοποιήθηκε από το Κοινό Κέντρο Ερευ-
νών (Joint Research Centre) της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής από τις 13 Ιουλίου έως και τις 4 Σε-
πτεμβρίου 2015, μελετήθηκαν 121 έργα της Επι-
στήμης των Πολιτών σε διεθνές επίπεδο, κατόπιν
σχετικής ανοικτής πρόσκλησης σε Ενώσεις της
Κοινωνίας των Πολιτών, σε τμήματα της Ευρω-
παϊκής Επιτροπής και σε σχετικούς οργανισμούς.
Από τα έργα που υπέβαλαν τις απαντήσεις τους
και μελετήθηκαν, το 84% αφορούσε την περι-
βαλλοντική έρευνα, γεγονός που δεν προκαλεί
εντύπωση, καθότι η συμμετοχή των πολιτών σε
αυτόν τον τομέα είναι ήδη καλά εδραιωμένη. Το
23% των έργων αφορούσε τις Γεωεπιστήμες, οι
κοινωνικές επιστήμες είχαν ποσοστό 10%, και η
επιστήμη του Διαστήματος ποσοστό 6%. Φυσι-
κά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ένα έργο μπορεί
να κάλυπτε περισσότερα επιστημονικά πεδία,
εξού και τα σχετικά ποσοστά.
Αναφορικά με τη γεωγραφική κλίμακα των έρ-
γων, αυτά κυμαίνονταν από επίπεδο συνοικίας
σε επίπεδο ηπείρου, κάτι που καταδεικνύει τη
δυναμική της Επιστήμης των Πολιτών στο να
παρέχουν δεδομένα σε ευρεία κλίμακα. Όσον
αφορά στο χρονικό πλαίσιο υλοποίησης των
έργων και εκεί υπάρχει μια ποικιλομορφία με
περισσότερα όμως από τα μισά έργα να "τρέ-
χουν" για πάνω από τέσσερα χρόνια.
Η χρηματοδότηση των συγκεκριμένων έργων
της Επιστήμης των Πολιτών προερχόταν από
διαφορετικές πηγές, με το 36% των έργων να
στηρίζεται σε εθνικούς πόρους, το 34% να στη-
ρίζεται στις εισφορές σε είδος και το 22% στις
δωρεές. Πολύ σημαντικά ευρήματα προέκυψαν
από την έρευνα, όσον αφορά στη διαχείριση των
δεδομένων που προκύπτουν από τα έργα αυτά,
με το πιο ενθαρρυντικό εύρημα να είναι το γεγο-
νός ότι οι πολίτες είναι πολύ πρόθυμοι να μοιρα-
στούν τα αποτελέσματα των ερευνών τους, αυ-
ξάνοντας έτσι τη συμβολή τους στην επιστήμη
και στη χάραξη πολιτικής.
Το 74% από τα συμμετέχοντα έργα έδιναν Ανοι-
κτή Πρόσβαση στα δεδομένα τους, με 70 συμ-
μετέχοντες να δηλώνουν ότι σκοπεύουν να πα-
ρέχουν πρόσβαση και μετά τη λήξη του έργου,
ενώ οι άλλοι 51 συμμετέχοντες εγγυήθηκαν για
πρόσβαση στα δεδομένα μόνο κατά την περί-
οδο υλοποίησης του έργου. Όσον αφορά τα
ίδια τα δεδομένα αξίζει να αναφερθεί ότι είχαν
ελεγχθεί με κάποιον τρόπο ως προς την αξιοπι-
στία τους και ακολουθούσαν πρότυπα ηθικής,
απαραίτητα για δυνητική μελλοντική χρήση.
Περίπου τέσσερα στα πέντε έργα (80%) είχαν
κάνει έλεγχο ποιότητας στα δεδομένα τους και
το 55% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι τα δε-
δομένα που συλλέγονται δομούνται σύμφωνα
με τα διεθνή και εγκεκριμένα πρότυπα, ενώ το
47% σε σχετικό ερώτημα απάντησε ότι η πρό-
σβαση στα δεδομένα, οι όροι και οι άδειες χρή-
σης είναι ξεκάθαρα ορισμένα.
Αναφορικά με την ανιχνευσιμότητα των δεδο-
μένων θα πρέπει να σημειωθεί ότι μόλις το 47%
των έργων παρείχαν δυνατότητα εντοπισμού
των δεδομένων, μέσα από καταλόγους και μη-
χανές αναζήτησης, παρόλο που το 68% των
έργων είχαν προσθέσει αναγνωριστικά στοι-
χεία στα δεδομένα τους (persistent identifiers),
ενώ σχεδόν όλα τα έργα που μελετήθηκαν,
παρείχαν πρόσβαση σε ανεπεξέργαστα (raw)
και συσσωρευμένα (aggregated) στοιχεία, σαν
ανοιχτά δεδομένα και έδιναν τη δυνατότητα
στους χρήστες να τα "κατεβάσουν".
Συμπερασματικά, σύμφωνα με το Κοινό Κέντρο
Ερευνών η έρευνα αυτή άνοιξε τον δρόμο για
μια διεθνή συζήτηση για την Επιστήμη των
Πολιτών, επισημαίνοντας τις καλύτερες πρα-
κτικές που θα πρέπει να υιοθετηθούν και έβαλε
στην… ατζέντα, θέματα που θα πρέπει να διε-
ρευνηθούν διεξοδικότερα.
Σε τι είδους έρευνες συμβάλει η Επιστήμη των Πολιτών;
