22
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
ΕΡΕΥΝΑ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ | 03 - 05/2015
Ανοικτή Πρόσβαση στη Γνώση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκινά, μέσω του ευρωπαϊκού έργου Openaire
2020, πιλοτική δράση για τη χρηματοδότηση δημοσιεύσεων με Ανοικτή
Πρόσβαση που απορρέουν από έργα του 7ου Προγράμματος Πλαισίου
(7o ΠΠ) που έχουν ολοκληρωθεί. Η πιλοτική δράση, με συνολικό προϋπο-
λογισμό 4 εκατομμυρίων ευρώ, θα έχει μέγιστη χρονική διάρκεια δύο έτη
(Απρίλιος 2017). Αφορά δημοσιεύσεις έργων των οποίων η ημερομηνία
λήξης δεν υπερβαίνει τα δύο έτη κατά την ημερομηνία κατάθεσης του
αιτήματος χρηματοδότησης. Ο μέγιστος αριθμός δημοσιεύσεων (άρθρα
ή μονογραφίες) ανά έργο που θα χρηματοδοτηθούν είναι τρεις, ενώ οι
χρηματοδοτούμενες δημοσιεύσεις θα είναι διαθέσιμες με άδεια CC-BY,
όπου αυτό είναι δυνατό. Το μέγιστο ποσό της χρηματοδότησης είναι
6.000 ευρώ για μονογραφίες και 2.000 ευρώ για άρθρα ή σχετικές δημο-
σιεύσεις.
Η υποβολή αιτήματος χρηματοδότησης δεν επηρεάζει την επιλογή του
περιοδικού, ωστόσο η δαπάνη είναι επιλέξιμη μόνο για περιοδικά Ανοι-
κτής Πρόσβασης και όχι για υβριδικά περιοδικά. Ως επιλέξιμες θεωρού-
νται οι έγκριτες δημοσιεύσεις (pee-reviewed), ενώ είναι δυνατό να ζητη-
θούν στοιχεία για τη διαδικασία αξιολόγησης.
Το τελικό αντίγραφο της δημοσίευσης κατατίθεται σε αποθετήριο που εί-
ναι συμβατό με το Openaire ή στο Zenodo. Η διαδικασία αυτή θα πραγμα-
τοποιείται, όπου αυτό είναι δυνατό, από τους ίδιους τους εκδότες, ωστό-
σο η κατάθεση μπορεί να γίνει και από το ίδιο το ίδρυμα ή τους ερευνητές.
Η διαχείριση των αιτημάτων και η παρακολούθηση της διαδικασίας θα
γίνεται μέσω ενός κεντρικού συστήματος που θα είναι σύντομα διαθέσι-
λής. Η υποβολή του σχετικού αιτήματος μπορεί να υποβληθεί είτε από
τους ίδιους τους ερευνητές, είτε (κατά προτίμηση) από τις υπηρεσίες των
ιδρυμάτων (βιβλιοθήκες, Επιτροπή Ερευνών). Δημοσιεύσεις που απορρέ-
ουν από έργα που έχουν χρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Έρευνας (ERC) ή το πρόγραμμα Marie Curie είναι επίσης επιλέξιμες.
Το ΕΚΤ υποστηρίζει ενεργά την Ανοικτή Πρόσβαση σε εθνικό και ευρω-
παϊκό επίπεδο. Συμμετέχει ως Εθνικό Κέντρο Ανοικτής Πρόσβασης στην
ευρωπαϊκή υποδομή OpenAIRE
και υποστηρίζει την
υιοθέτηση πολιτικών ανοικτής πρόσβασης ως συντονιστής του Ευρωπα-
ϊκού έργου PASTEUR4OA
). Επίσης, υλοποιεί
δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, όπως είναι ο δικτυακός τό-
πος
και το blog
Χρηματοδότηση Δημοσιεύσεων με Ανοικτή
Πρόσβαση
μετά τη λήξη των έργων του 7ου Προγράμματος Πλαισίου
Στοχεύοντας στην υποστήριξη της ανάπτυξης
αποτελεσματικών ευρωπαϊκών πολιτικών, η
νέα μελέτη του PASTEUR4OA παρουσιάζει τα
αποτελέσματα τριών "ασκήσεων" αποτελεσμα-
τικότητας των πολιτικών της Ανοικτής Πρόσβα-
σης (ΑΠ). Εφαλτήριο για την πραγματοποίηση
αυτής της έρευνας στάθηκε η ανανέωση του
ROARMAP (Registry of Open Access Repository
Mandates and Policies), του μητρώου καταγρα-
φής των πολιτικών ΑΠ, η οποία πραγματοποιή-
θηκε στο πλαίσιο του έργου PASTEUR4OA.
Το μητρώο δομήθηκε εξ' αρχής με βάση ένα νέο
σχήμα λεπτομερούς κατηγοριοποίησης των πο-
λιτικών, το οποίο επιτρέπει την πραγματοποίη-
ση πιο πολύπλοκων αναζητήσεων απ’ ότι προη-
γουμένως. Επιπλέον, εμπλουτίστηκε με 250 νέες
πολιτικές που καταγράφηκαν για πρώτη φορά.
Ο συνολικός αριθμός πολιτικών που είναι κατα-
γεγραμμένες ανέρχεται στις 650, από τις οποίες
το 60% είναι ευρωπαϊκές, τα 2/3 των πολιτικών
αφορούν ιδρυματικές πολιτικές και το 10% είναι
πολιτικές χρηματοδοτών. Παραπάνω από τις μι-
σές είναι υποχρεωτικές, εγείροντας συγκεκριμέ-
νες απαιτήσεις ως προς την κατάθεση των απο-
τελεσμάτων της έρευνας, και πάνω από το 60%
αυτών των πολιτικών είναι ευρωπαϊκές.
Στη συνέχεια της καταγραφής των πολιτικών
και της ενημέρωσης του ROARMAP, στο πλαίσιο
του έργου αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότη-
τα της κατάθεσης των επιστημονικών άρθρων
σε αποθετήρια με πολιτικές υποχρεωτικής και
μη-υποχρεωτικής κατάθεσης, συγκρίνοντας το
σύνολο του υλικού ΑΠ των αποθετηρίων προς
τον αριθμό των επιστημονικών άρθρων που
είχαν δημοσιευθεί από το προσωπικό των ιδρυ-
μάτων. Από τις ακόλουθες σημαντικές παρατη-
ρήσεις που προκύπτουν, διαφαίνονται στοιχεία
τα οποία πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτι-
κές για να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητά
τους:
1. Τα ποσοστά κατάθεσης στα αποθετήρια είναι
χαμηλά. Περισσότερα από τα ¾ των δημοσιευ-
μένων άρθρων δεν κατατίθενται καθόλου. Από
το υλικό που είναι κατατεθειμένο, το 8% αφορά
μόνο μεταδεδομένα, το 3% αφορά άρθρα περι-
ορισμένης πρόσβασης, ενώ το 12% διατίθεται
με ΑΠ, με ποσοστά που παρουσιάζουν σημαντι-
κές διακυμάνσεις, ανάλογα και με τον επιστημο-
νικό κλάδο.
2. Η κατάθεση υλικού ΑΠ ήταν πάνω από τέσ-
σερις φορές πιο ψηλό στα ιδρύματα με πολιτική
υποχρεωτικής ΑΠ, απ’ότι σε αυτά χωρίς, αν και
τα τεκμήρια που κατατίθενται σε αποθετήρια
υποχρεωτικής ΑΠ κατατίθενται πιο καθυστερη-
μένα απ’ότι αυτά που κατατίθενται σε αποθετή-
ρια με μη-υποχρεωτική ΑΠ (αδράνεια κατάθε-
σης).
3. Μελετώντας τα διαφορετικά στοιχεία τα
οποία συνεισφέρουν στην αποτελεσματικότητα
της πολιτικής, τρία διαφαίνονται ως πολύ σημα-
ντικά, συγκεκριμένα: η υποχρεωτική απαίτηση
για κατάθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας,
η λήψη μέτρων ώστε να μην υπάρχουν αποκλεί-
σεις σε αυτή την πολιτική, και ο συνδυασμός της
υποχρέωσης για κατάθεση με την αξιολόγηση
της έρευνας.
Το PASTEUR4OA είναι ένα ευρωπαϊκό έργο το
οποίο συντονίζει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίω-
σης και στο οποίο συμμετέχουν καταξιωμένοι
φορείς όπως το JISC, το EIFL, το LIBER, το SPARC
Europe, κ.ά. Στόχος του έργου είναι η ανάπτυ-
ξη εναρμονισμένων πολιτικών ΑΠ και ανοικτών
επιστημονικών δεδομένων που να ανταποκρί-
νονται στην πρόσφατη σύσταση της Ευρωπα-
ϊκής Επιτροπής αναφορικά με την "Πρόσβαση
και τη μακροχρόνια διατήρηση της επιστημονι-
κής πληροφορίας" του Ιουλίου του 2012, και της
πολιτικής για την ΑΠ στο πλαίσιο του χρηματο-
δοτικού πλαισίου Ορίζοντας 2020.
Νέα μελέτη από το PASTEUR4OA
εξετάζει την
αποτελεσματικότητα των πολιτικών Ανοικτής Πρόσβασης
info
FP7 post-grant Open Access publishing funds pilot
info
PASTEUR4OA
ROARMAP
